Ahsen Sosyal Hizmet Modeli

İstanbul Sebahattin Zaim Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Gedik tarafından, “Ahsen Sosyal Hizmet Modeli İslâmi Sosyal Hizmet Yaklaşımı” başlıklı doktora çalışması kitaplaştı.

İnsan konusuna ilişkin bütün bilgilerin temelinde kendisinin değerli, kıymetli ve diğer bütün yaratılmışlardan farklı oluşu yatmaktadır. Bu nedenle “Ahsen Sosyal Hizmet Modeli” kitap çalışmasında insanın kendi öznel değeri üzerinden bir sonuca varılmaya çalışılmıştır. İnsanın fiziki-biyolojik varlığını cevherleştiren kendisine yaratıcısı tarafından bahşedilen bir canın, ruhun (nefs) olmasıdır. Dolayısı ile bütün dinamik ilişkileri karşılıklı yardımlaşma, dayanışma ve etkileşerek gelişim süreçlerinin varlığı söz konusudur. Bütün toplumlar sosyal, ekonomik ve politik yapılanmalar çerçevesinde birçok farklı evrelerden geçmekte ve bu evreler sosyal çevrenin değişimine paralel insanlarında gelişimini ve değişimini zorunlu kılmaktadır. Bu durumu kısaca, insanın, hayatı boyunca sürdürülebilir bir yaşama dair sosyal çevresini oluşturan bütün canlı ve cansız varlıkların Ekolojik/Eko-Sistem dahilinde dinamik ilişkileri ve etkileşimleri olarak ifade edilebilmektedir.

İnsan ve sosyal hizmet!

Sosyal hizmetin, 18. ve 19. yüzyılların sanayi, endüstri ve modernleşmeye paralel endüstrileştirildiği, bununla birlikte şehirleşme ile sürekli değişen toplumların yeni sorunlarıyla mücadeleye yönelik, sosyal gereksinimlerinin karşılanmasında birçok model ve yaklaşımların geliştirildiği, bu modeller üzerinden gerekli disipliner uygulamaların multidisipliner anlamda oluşturulduğu söylenebilir. “AHSEN Sosyal Hizmet Modeli” insan ve toplumlara yönelik günümüz multidisipliner sosyal uygulamalara İslâm’ın temel Âkidesi Kur’an ve Hz. Peygamberin sünnetleri (Hadis) bağlamında inovatif grafik tasarımları çerçevesinde çözüm önerileri sunmaktadır.

Sosyal bilimler başta olmak üzere bilimsel anlamda, insanın yaratılışına, varoluşuna ve onun doğasına yönelik birçok araştırmalar yayımlanmıştır. Bu araştırmalar; insanın psiko-sosyal bir varlık olduğu ve ancak sosyal çevresi içerisinde toplumun diğer insanları ile birlikte yaşayabilmelerinin mümkün olabileceğini ortaya koymaktadır. Araştırma, insanın bir sosyal varlık olarak yaşamını sürdürdüğü eko-sistem içerisinde sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarının olduğu ve bu gereksinimlerin holistik açıdan bütünün değerli bir parçası olarak dikkate alınmasının zorunluluğunu ortaya koymaktadır.

AHSEN Sosyal Hizmet Modeli

Adı geçen kitabın ana temasını “AHSEN-Sosyal Hizmet Modeli (İslâmi Sosyal Hizmet Yaklaşımı)” oluşturmaktadır. Bu tema altında, dünyada ve özelikle Batı Avrupa ülkeleri arasında, Sosyal Refah Devleti anlayışı ile öncü olan Federal Almanya’nın, sosyal sistemi ve bu bağlamda dini sosyal hizmet yapılanmaları ele alınmıştır. Almanya’da Müslümanlara yönelik sunulan sosyal hizmet her ne kadar İslâmi sosyal hizmet uygulamaları olarak gösterilmeye çalışılsa da bu uygulamaların diğer dini Hristiyan (Katolik & Protestan/Evanjelist) ve Yahudi (Musevi) sosyal hizmet uygulamalarında olduğu gibi devletin sosyal sistemi dahilinde sunulup sunulmadığı konusu bilimsel veriler eşliğinde arz edilmeye çalışılmıştır.

Kitapta, Müslümanlar adına oluşturulmaya çalışılan modellerin gerek Almanya ve gerekse diğer Batı Avrupa ülkelerinde yaşayan Müslümanların mevcut yaşadıkları toplumlara entegre edilmelerinin ötesinde toplum içerisinde asimile edilmelerine yönelik girişimlerden ibaret olduğu gözlemlenmiştir. Ne yazık ki, ortaya konulmaya çalışılan sosyal hizmetin; seküler anlamda hukuka uydurulmasının ötesinde insan temel hak ve özgürlüklerine aykırı yaklaşımlar olduğuna dikkatler çekilmiştir. Batı Avrupa ülkelerinde ve özellikle de Federal Almanya’da Müslümanlara yönelik sosyal hizmet uygulamaların yetersizliği ve bu yönde gereken adımların atılmak istenmemesi nitekim insan temel hak ve hukukunun oldukça çiğnendiği, ülkede yaşayan Müslümanların onur ve haysiyetlerinin ihlal edildiği bu çalışma perspektifinde bilimsel veriler üzerinden ortaya konulmaya özen gösterilmiştir.

Almanya merkezi araştırma!

Akademik olarak yapılan çalışmanın kitap haline dönüştürülmesinde çalışm sosyoloji, sosyal hizmet ve pedagojik anlamda teorik kazanımlar eşliğinde eklektik temelli pratik tecrübelerden faydalanılarak hazırlanmasına dikkat edilmiştir. Bu tür karşılaştırmalı nitel araştırmalarda derin anlamlara ulaşmanın en iyi yolu, nicel araştırmalarda da olduğu gibi elde edilen oran ve sayılarında ötesinde, sözcükler ve imgelerle desteklenmiş olmasıdır.

Federal Almanya’da dini sosyal hizmetin tarihi süreci, devletin mevcut sosyal sistemi dahilinde sosyal güvence ve sosyal hizmet yapılanması içerisinde geliştirilmiş olduğu görülmektedir. Bu bağlamda Türkiye’de de Müslümanların sosyal hizmet ihtiyaçlarına yönelik yeterli disipliner çalışmaların olmadığı da gözlemlenmiştir.

Bu kitap çalışması üzerinden yapılan araştırmalar ile amaçlanan en önemli hususlardan bir tanesi de Federal Almanya’da uzun yıllardır yaşamlarını sürdüren Müslüman göçmenlerin kendi dini değerleri, akidesi üzerinden dini sosyal hizmet alabilmelerin doğal bir insan hakkı, anayasal bir hak olduğuna vurgu yapmaktır. Aynı zamanda, Almanya’da BAGFW-Serbest Sosyal Hizmet Federal Çalışma Topluluğu bünyesinde İslâmi Sosyal Hizmet Modelinin 7. bir sosyal hizmet yapılanması olarak diğer dini modeller gibi gereken yerini almasını ve Federal Almanya’nın sosyal sistemi dahilinde uygulanmakta olan sosyal hizmetin zenginleştirilmesine yönelik önemli katkılar sağlanmasıdır. Bu örneklemeden hareket ile Türkiye’de sosyal hizmet uygulamalarında bir sosyal refah devleti perspektifi oluşturarak sosyal hizmet ve sosyal yardımların görev dağılımlarına dikkatleri çekmektir.

Bu çalışma ile, Federal Almanya’da uygulanmakta olan sosyal hizmete yeni bir farkındalık oluştururken, Türkiye’ye de gerek mevcut ülkeler içerisinde ve gerekse ülke dışında birçok sosyal hizmet yaklaşımlarının, insan onuruna yakışır şekilde toplumun her kesimine din, dil, kültür, soy, etnik kökenlik ve siyasi görüş farklılıkları gözetmeksizin sunulmasının gerekliliğine dikkatlerin çekilmesidir.

Hak ve sorumluluk!

Sosyal hizmet yaklaşımlarının bugünümüzün uygulamalarından oldukça farklı olacağı ve hatta “Sosyal hizmetin miadını doldurup doldurmadığı”na ilişkin sorular ile daha sık karşılaşılacağı şimdiden bu Covid-19 Pandemi sürecinde daha belirgin olarak görülmektedir. Dolayısıyla İnsani Hizmet olarak benimsenmiş olan sosyal hizmetin hiçbir ayrım yapılmadan eşitlik ilkesi gereği İslâmi perspektiften, yaklaşımdan hareket ile de tüm insanlığın hayrı ve faydası yönünde olmasına “Ahsen Sosyal Hizmet Modeli (İslâmi Sosyal Hizmet Yaklaşımı)” kitabımızın önemli katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Müslümanların onur ve haysiyetlerine yakışır düzeyde dini (İslâmi) sosyal hizmet haklarından istifade edebilmeleri, faydalanabilmeleri hak ettikleri bu hizmetlerin bir lütuf olmanın ötesinde bir hak, adalet ve eşitlik ilkesi gereği Vecibe-Hak Temelli olarak sunulmasının bir yol haritası bu kitap çalışması ile ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Neil Thompson, sosyal hizmeti “politik bir varoluş” olarak özetlerken, onun nasıl tanımlanacağı, kavramsallaştırılacağı ve uygulanacağı noktalarını tartışmalı bir konu olduğunu vurgulamıştır. Onun içindir ki, bu çalışmadan hedeflenen en önemli hususlardan birisi de dini sosyal hizmet alanlarına İslâm perspektifi dahilinde multidisipliner bir İslâmi Sosyal Hizmet Modeli kazandırmaktır. Dünya genelinde uygulanmakta olan, “Lütuf Temelli” pozitivist/neolojist (indirgemeci) ve post-pozitivist (seküler) “Hak Temelli” sosyal hizmet uygulamalarına dikkatleri çekmek, ülkelerin hak temelli uygulamaların kendi inisiyatifleri bağlamında nasıl lütuf temelli yaklaşımlara dönüştürüldüğüne vurgu yapmaktır.

Bu kitap çalışmasında özellikle dini-manevi sosyal hizmet uygulamaların “Vecibe-Hak Temelli” olarak insan temel hakları bağlamında insanın merkeze alınarak sunulmasının zorunluluğuna dikkatleri çekmek ve sosyal hizmet yaklaşımlarına İslâm Âkidesi bağlamında farklı bir sosyal perspektif sunmaktır. Dolaysıyla araştırma; gerçekten hüsran (ziyan) içinde olan tüm insan ve toplumlara eko-sisteminin krolojik zamanlanması dahilinde hayırlı-faydalı (salih amel) olabilecek vecibe-hak temelli yeni bir fikir AHSEN-Sosyal Hizmet Modelini kazandırmaktır. Böylesine yararlı bir çalışmadan dolayı yazar ve akademisyen Mehmet Gedik’i tebrik ediyorum.