Eser isminin Türkçe anlamı "Sarf ilmi ile İlgili Düzenleme" dir. Sarfın sözlükte değiştirmek, ıstılahta ise, kelimenin yapısında meydana gelen değişiklikleri öğreten ilimdir.[1] Bu kitap da şerh veya haşiye değil müstakil, özgün bir eserdir. İsminden de anlaşıldığı üzere, Molla Fahreddin'in bu eseri Sarf ilmi ile ilgilidir. Arapça’da "Alet
İlimleri" denilen gramer ilimlerinin en önemlileri, "Nahiv" ve "Sarf"tır. Nahiv ilminin konusu, genelde kelimenin son harfinin harekesi, Sarf'ın konusu ise, kelime yapısıdır.
Molla Fahreddin, bu eserini sarf ilmine tahsis etmiştir. Ancak şunu belirtelim ki müellif bu eserini, eski medrese sistemi ile yazmış, yeni bir metot geliştirmemiştir. Fakat müellifin, değişik kitaplarda dağınık bir şekilde yer alan bilgileri, büyük ölçüde derleyerek bu eserde bir araya getirmiş olması açısından eser, büyük önem taşımakta ve okuyucular için ciddi kolaylıklar sağlayarak zaman tasarrufu kazandırmaktadır.
Müellif, tasrifin tarifi ile başladığı bu eserini altı fasıla (bölüm) ayırmıştır: Birinci faslı sahih fiile, ikincisini muzaʻafa, üçüncüsünü muʻtele, dördüncüsünü ise, mehmûz fiile tahsis etmiştir. Beşinci fasılda ism-i zaman ve ism-i mekân, altıncı fasılda ise, ism-i aleti açıklamıştır. Müellif, eserinde, ism-i tafdîl ve sıfat-ı müşebbehe gibi konulara ve bunların fiil çekimlerine yeteri kadar yer vermemiş, bunları basit bir şekilde geçiştirmiştir. Müellifin haşiyelerle donattığı eser, büyük boy 44 sayfa olarak basılmıştır. Ancak bu kitabın nerede, ne zaman ve kim tarafından basıldığı belirtilmemiştir.
Muhammed Latif ALTUN
Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı
-----------------
[1] Dinkoz, Şemsüddin Ahmed (855 h.), Şerhâni alâ Merâhi’l-Ervâh fî İlmi’s-Sarfi, Şirketü Mektebeti ve Matbaati Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1959, s.3.