Âmir b. Sa'saa kabilesi başkanı Ebû Berâ (Âmir b. Mâlik) Medine'ye gelerek Hz. Peygamber (sav)'den kabilesine İslam'ı öğretecek öğretmenler göndermesini istedi. Hz. Peygamber (sav), öğreticilerin başına bir şeyler geleceğinden endişe ediyordu. Fakat Ebu Bera, öğretmenlere kefil olduğunu söyleyince 70 kadar ehli suffe'den İslam'ı öğretecek öğretmen gönderdi. O dönemde, bir kabile reisinin himayesi önemliydi ve onun himayisi yeterliydi.
Heyet Bi'ri Maune denilen yerde konakladı. İçlerinden Haram b. Milhân adlı sahabe, Âmir b. Sa'saa kabilesinin başkanına Hz. Peygamber (sav)'in mektubunu götürdü. Bu sırada Ebu Bera'nın öldüğü şayiası çıktığından onun yeğeni Amir b. Tufeyl'e mektubu verdi. Amir, İslam'a karşı birisiydi. Elçiyi öldürdü. Ardından adamlarını toplayarak Bi'ri Maune denilen yerde bekleyen irşat heyetine (öğretmenler) saldırdı. [1]
Müşrikler tarafından çepeçevre kuşatılan İslâm irşat birliği, şehit olacaklarını anlayınca:
"Ey Allah! Şuracıkta, Rasûlü'ne bizim selamımızı tebliğ edecek, Senden başkasını bulamıyoruz. Ona bizden selam söyle!" dediler. Cebrail Aleyhisselam gelip bunu Peygamberimiz (sav) tebliğ edince, Peygamberimiz (sav): "Allah'ın selamı, onlara da olsun!" buyurdu. İslâm irşat birliği, Bi'r-i Maûne'de çevrelerini saran müşriklere karşı kendilerini savunmak için kılıçlarını sıyırdılar, son nefeslerine kadar çarpışa çarpışa şehit oldular. [2] Amr b. Ümeyye ve Ka'b b. Zeyd hariç hepsi öldürüldü. Esir edilen Amr b. Ümeyye, Âmir b. Tufeyl tarafından serbest bırakıldı. Ka'b b. Zeyd ise can verir bir halde bırakıldığı için sağ kaldı. Hendek savaşında o da şehit oldu. Yüce Allah onlardan razı olsun!
İbni Hişam, Bi'r-i Maune'de kırk sahabenin şehit düştüğünü belirtir. İbni Hişam'a göre şehitlerden bazıları da şunlardır: Harise b. Sime, Haram b. Mil- han, Urve b. Esma b. Salt es-Sülemi, Nafi b. Büdeyl b. Verka el-Huzai, Amir b. Füheyre.[3]
Yine aynı yılın Safer ayında, Bi'r-i Maûne faciasının meydana geldiği sıralarda Recî' Olayı meydana geldi. Adal ve Kâre kabilelerinden bir heyet Medine'ye Hz. Peygamber (sav)'e gelerek kabilelerine İslâm'ı öğretecek bir heyet göndermesini rica etti. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav)'in gönderdiği on kişiden oluşan ekip Mekke ile Usfan arasında Hüzeyl kabilesine ait Recî suyuna vardıklarında Hüzeyl kabilesinin bir kolu olan Lihyânoğullarından yüz kadar silahlı bir birlik yanlarına gelerek kendilerini esir alıp Mekke müşriklerine satacaklarını söylediler. Heyet mensuplarından Hubeyb b. Adiy, Abdullah b. Tarık ve Zeyd b. De- sinne dışındakiler teslim olmayı reddederek müşriklerle çarpışmaları sonucu şehit edildiler. Lihyânoğulları, bu üç kişinin ellerini bağlayarak Mekke'ye doğru hareket ettiler.
Abdullah b. Tarık kendilerine reva görülen muameleye tahammül edemeyerek yolda bağını çözdü ve müşriklerle çarpışarak şehit düştü. Onun kabri Zahrân'dadır. Hubeyb ile Zeyd'i Mekke'ye götürerek, Bedirde öldürülen yakınlarının intikamını almak isteyen Mekkelilere sattılar. Mekke müşrikleri bu iki sahabeyi bir müddet hapiste tuttuktan sonra şehir dışındaki Ten'im mevkiine götürdüler ve onları darağacına asarak işkence ile şehit ettiler.[4] Reci'de şehit olan öğretmenlerden bazıları da şunlardır: Mersed b. Ebi Mersed, Asım b. Sabit, Halici b. Bükeyr, Hubeyb b. Adiyy, Zeyd b. Desinne, Abdullah b. Tarık, Muattib b. Ubeyd.
Bu iki olayda da şehit edilen muallimler, ehli süffedendi. İslam tarihindeki ilk şehit öğretmenlerdir. Bu iki olay da İslam düşmanlarının özellikle yetişmiş elemanlara saldırıyı tercih ettiklerini göstermektedir.
Gayrı Müslim Öğretmenlerden İlim Öğrenilebilinir mi?
Müslümanların Bedir esirlerinden yararlanması, ilim öğrenmek için gayrı Müs- limlerden yararlanılabileceğini de göstermektedir. Böylece bu sünnet, "Hikmetli söz mü'minin yitiğidir, bulduğu yerde onu almaya herkesten daha lâyıktır."[5] hadîsini tamamlamakta ve buna "her kimde bulursa almalıdır" mânâsını ilâve etmektedir.
Rasûlullah (sav)'ın bu çeşit teşvik ve fiilî örnekleri arkadan gelen nesilleri ilim öğrenmekte son derece cesur kılmış olmalıdır. Nitekim Sad İbnu Ebî Vakkas'ın -Irak'tan- Cufeyne adında müşrik bir muallimi Medine'ye getirdiğini ve orada halka kitabet (yazı) öğrettiğini kaynaklarımız belirtir.[6]
İbrahim Halil ER - Hz. Muhammed (sav) Eğitim Metodu
-------------------------------
[1] Sarıçam İbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, sh: 180
[2] Köksal Asım, İslam Tarihi,
[3] Sireti İbni Hişam, C.3 sh. 261 Kahraman Yayınları
[4] Sarıçam İbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, sh: 180
[5 Rudani 215, Tirmizi
[6] İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 1/457-458.