Öğrenciler, sınava endeksli ders çalışmakta ve yoğun bir şekilde sınavlara girmektedirler. Sınavlarda başarılı olanlar başarılı öğrenci, başarısız olanlarda başarısız öğrenci olarak kabul edilmektedirler. Günümüzde eğitim sistemimizin bozulduğunu görmekteyiz. Birçoğumuz, okullardaki disiplinsizlikten, öğrenci sorunlarından şikâyetçiyiz. Gazeteler, gün geçmiyor ki bir okul veya öğrenci vakasıyla karşımıza çıkmasın. İşte bütün bunların temel nedeni karakter eğitiminin, eğitim sistemimizden çıkarılmasıdır. Öğrencileri, sadece bilgi alan bir makine olarak görmektir. Bilgi verilirken onun diğer yönleri ihmal edilmektedir. Hâlbuki eğitim, çok boyutludur: İnsan, akıl, nefis, duygular, inançlar, arzular, sosyal olgular gibi birçok boyuta sahiptir. Bunların unutulması, nitelikli bir eğitim verilmesini engellemektedir.
Hâlbuki karakter temelli bir eğitim yaklaşımı benimsediğimizde bu argümanlar ortadan kalkar. Sınav endeksli düşünülmez. Önemli olan, iyi yetişmiş, kişiliği ve karakteri oturmuş bireyler hedeflenir. Eğitimde sevgi, korku, öfke, vicdan gibi unsurların kullanılması eğitimi daha kalıcı kıldığı gibi, karakter gelişimini de sağlar.
Her şeye izin veren eğitim anlayışı çeşitli yoğunlukta bütün Amerika'da uygulandı. Sonunda bu sistemin yanlış olduğu anlaşıldı ve vazgeçildi. Fakat bu deneme Amerika'da bir nesle mal oldu. Saygısızlığın sorun olmadığı, her türlü şiddeti ve hazzı meşru gören, yaşlılara güvenmeyen, üzüntü ve sıkıntıdan anlamayan bir kuşak yetişti.
Bir nesil harcandıktan sonra çıkan sonuç
- Çocuklar, onlardan talep edilmedikçe öğrenme zahmetine katlanmayacaklar.
- Özdenetimin kendiliğinden gelişeceği, modern bir safsatadır.
- Okul ortamı, kurallı ortam olmalıdır. Akademik disiplin olmadan öğrenme olmaz.
- Çocuklar, kişilik sınırlarını sosyal ilişkiler esnasında öğrenirler. Sınıflarda olup bitenler, toplumda var olan sorunlarla farklı düşünülemez.
- Sosyal bağları zayıflatmak insanı yanlızlaştırır.
- Sanat geçici zevklere sınır koyarak başarı ve iyilik zevki verilmelidir.
- Sorumsuz davranışların ileride acı vereceği bilinmelidir.
- Şiddet, sosyal ilişkilere zarar vererek insanı yanlızlaştırır.
- Ekonomik çıkar için aç gözlülüğün ve bencilliğin fayda vermediği, iyi ve erdemli olmanın insana daha büyük şeyler kazandırdığı anlaşıldı.
- Eylem ve sorumluluk bağı iyice verilmelidir.
- İdeal eğitimcinin, çocuğun gördüğünü gören, onun hissettiğini hisseden model eğitimci olduğu anlaşıldı.
- Yetişkin rehberliğinden ve liderliğinden yoksun çocukların kendinin patronu olamayacağı anlaşıldı. [1]
Eğitim ve Terbiye İlişkisi (Kişilik ve Karakter Eğitimi)
Eğitimin bir amacı da insanın terbiyesidir. Belki de asıl amaç budur. Fakat günümüzde eğitimden istenen daha çok iyi vatandaş olma ve iyi bir uzman olmaktır. Yani daha çok, sosyal ve ekonomik etkenler egemendir.
Terbiye, Arapça kökenli olup "rabbe" fiilinin mastarıdır. Terbiyenin kökü olan "rab" kelimesi Allah'ın sıfatıdır. Kur'an'da yüze yakın yerde geçmektedir. Sahip, malik, terbiye, bir şeyi kemale erdirme anlamlarına gelir. Terbiye anlamında Kur'an'da şu şekilde geçmektedir: "Alemlerin Rabb 'i (terbiye edip yetiştiricisi) Allah'a hamd olsun" (el-Fatiha, 1/1).
İslam ise eğitimin başına terbiyeyi koymuştur. Terbiye, açısından yeterli olan bireylerin daha başarılı olacağını bildiği gibi, iyi terbiye edilmiş insanların daha verimli ve dürüst olacağını öngörmüştür. Çağımızdaki eğitim sisteminde eğitimin terbiyevi boyutu ihmal edildiğinden çok iyi yetişmiş, her şeyi bilen birer suç makineleri yetişmektedir. Köyde kalmış ve iyi yetişmemiş bir insanın işleyeceği suç sadece kendisini yakacakken, iyi yetişmiş bir bilim adamının işleyeceği suç milyonlarca insanı yakabilecektir.
İslam'ın eğitim ve terbiye yöntemi günümüz eğitim sisteminden farklıdır. Günümüz eğitim sisteminde gençlere sadece bilgi verilip diğer yönler ihmal edilirken, İslam terbiye/eğitim sisteminde insan bir bütün olarak ele alınır. Yani onu ruhi/nefsi ve bedeni yönleri de ihmal edilmez. İslam, öğrenciyi bir kişi, bir şahsiyet bir fert olarak ele alırken, günümüz eğitim sisteminde öğrenci bir makine gibi ele alınır. Yedi yaşında bir fabrikaya girip ilköğretim, lise ve üniversiteyi bitirip hayata atılan, duygusuz mahlûk olarak ele alır. Sürekli sınavlara girip çıkmakta, sürekli sınavlara hazırlanmaktadır.
Eğitim hayatları boyunca sosyal yönleri, ruhi boyutları göz ardı edilir. Gençlerin ruhi boyutları doldurulmadığı için batıda gençler alkol ve uyuşturucuya saplanırlar. Ayrıca karma eğitim sistemiyle de gençler daha ergen olmadan karşı cinsi tanıyarak nefsi yönleri bozulmakta, nefis terbiyesi almadan nefsini tatmin etmenin peşine düşmekte, okullar karşıt görüşlerin kavga ve gürültülerine sahne olmaktadır.
Dolayısıyla eğitime girmeden önce terbiye olgusuna da mutlaka değinmek gerekmektedir. Terbiye olgusuna değinmişken insanoğlunu değerlendirmemek de eksik bir tanım olacaktır. İnsan nedir? İslam; insanı tek boyutlu olarak ele almaz. Ona göre hayvanlar beden ve nefis, melekler; akıl ve ruh; insanlar ise bu ikisinin birleşimine, yani nefis, beden, ruh ve akla sahiptir. İyi olduğu zaman eşrefi mahlûkat olup meleklerin üstüne çıkarken, kötü olduğunda esfeli safilin olup hayvanlardan daha aşağı olmaktadır.
Karakter eğitiminin temel prensibi örnek modeller ve faziletlerin gösterilmesidir. Bizim için örnek model Rasûl'ün bizzat kendisidir. Onun deyimiyle "Beni rabbim terbiye etti." düsturunu bilerek bir anlamda Rabbani model ve eğitimi anlayacağız. Burada amacımız Hz. Peygamber (sav)'in eğitim metodunu anlamak olduğundan bu konuya kısaca değineceğiz. Bu girizgâhtan sonra, İslam'ın terbiye metodunda kullandığı bazı yöntemleri kısaca görelim.
İbrahim halil Er - Hz. Peygamber (sav)'in Eğitim metodu
----------------------------
[1]Tahran, Nevzat, AB Sürecinde Eğitimde Reform İhtiyacı Sempozyumu, Eğitim Bir-Sen Sh:60-61