Tedbîr, bir şeyin gerisini düşünmek ve bundan sonrası için ruhen, zihnen ve ilmen hazırlık yapıp muhtemel zararlara karşı dört gözü açıp korunmaya ve özellikle zararları bertaraf edecek hazırlık içinde olmaktır.
Tedbir için gerekli olan bazı şeyler:
1. Önce kendimiz için tedbir almamız gerekir.
Kendimi sağlama almam gerekir ki başkasına faydalı olabileyim. Uçakta, önceden hava sıkıntısı olursa, “önce kendinize sonra çocuğunuza takın” diye uyarılıyor.
Allah Teâlâ, bize her gün okuduğumuz duada hepimize şunu öğretti:
“Ey Rabbimiz! Hesap görülecek günde, beni, ana-babamı ve mü’minleri bağışla.”
(İbrahim sûresi 14/41)
Önce “beni”, sonra “ana-babamı”, sonra da “mü’minleri bağışla” diye dua öğreterek, ben bağışlanırsam ana-babama da diğer mü’minlere de belki şefaatla faydalı olabilirim.
“Ey Rabbimiz! Bizi ve bizden önce iman etmiş olan kardeşlerimizi bağışla!”
(Haşir sûresi 59/10)
Önce bizi sonra bizden önceki mü'minlerin bağışlanma isteği öğretilmektedir.
2. Tedbiri önceden almak, önceden alabilmek için de önceden bilgi sahibi olmak
Tedbir, önceden olursa tedbirli olmuş oluruz. Tedbir, bugün yapılıyor, fakat istikbal düşünülerek yapılıyor.
Tedbir öncesi bilgi ve tecrübelerden istifade, tedbir esnasında cesaret, tedbir sonrası tevekkül etmek ve neticeden ders almak gerekir.
Tedbir öncesi bilgiye; önceyi/tarihi, önceleri yaptığımız hataları ve başarılarımızı bilmek dâhildir.
“Şimdiki zaman ancak geçmişin aydınlanmasıyla kavranabilir.”
Goethe
“Ne kadar geriye bakarsanız, o kadar ileriyi görebilirsiniz.”
W. Churchil
Mü’minin istikbal anlayışı farklıdır.
İstikbal gelecek demektir. Dünya istikbali, âhiret istikbali için düşünülüyorsa alınan tedbir gerçek tedbirdir.
Kur’ân-ı Kerîm şu âyet-i kerimede, dünya ömrüne "bugün", sonsuz âhiret ömrüne "yarın" demektedir:
“Ey iman edenler! Allah'tan korkun ve herkes, yarına ne hazırladığına baksın. Allah'tan korkun, çünkü Allah, yaptıklarınızdan haberdardır.”
(Haşir sûresi 59/18)
Demek ki bugünkü bütün yaptıklarımızın hedefi âhiret olursa gerçek tedbirli olmuş oluruz.
Hem kendimiz için, sorumlu olduğumuz kimseler için; anne-babamız, evladımız, yakın akraba, uzak akraba, yakın çevremizdeki Müslüman ve gayr-i müslimler için bile tedbir almak durumundayız.