05.10.2020, 15:41

Anadolu'da Çorap Geleneği ve Müzesi

Çorap, temel bir ihtiyaç maddesi ve giyimimizin tamamlayıcısı iken, diğer yönüyle de modanın ve şıklığın en önemli göstergelerinden biridir. Başka bir açıdan ise ayak sağlığının en önemli destekleyicisidir.

İnsanlık tarihine girişi arkeolojik kazılara göre çok eskilere dayanan çorap, Türk yaşam kültüründe de kökleri çok derindir. MÖ 5. yüzyılda Altay Pazırık Kurgan'ında bulunan keçe çoraplar, Türklerde çorabın çok eskilere uzandığının en önemli kanıtlarından biridir.

Türklerde çorap örme geleneği Orta Asya’dan Anadolu’ya ve balkanlara kadar taşınmıştır. Günümüzde de kök boya iplerle, beş şişle çorap örücülüğü kırsal kesimde yoğun olarak sürdürülmektedir.

Geleneksel ortamda örgü teknikleri, motif ve renk kullanımıyla kültürel değerin, nesillere sembolik mesajlarla yansıtılması, çorabın değerini daha da arttırmaktadır. Ancak günün değişen yaşam koşulları, sanayi devrimi, teknolojinin getirdiği ekonomik kolaylıklar, köyden kente göç, elişi çorap üretiminin değerini bitirmiştir. Bu nedenle, zamanın kültür ürünleri, günümüzde ayaklar yerine sandıkları süsler olmuştur.

Anadoluda_Çorap_Geleneği_ve_Müzesi_8

Köylü çorapları sınıflandırılabilir. Hayvanın doğal kendi tüyünden yapılan çoraplar. Ak çoraplar, kara çoraplar, kahverengi çoraplar, alaca çoraplar, kınalı çoraplar, nakışlı çoraplar, tüylü çoraplar, olarak gruplandırabiliriz. Çoraplar kullanılan malzemeye göre sınıflara ayrılırdı. Yün çoraplar, İplik çoraplar, İpek Çoraplar, Kıl çoraplar, Karışık çoraplar olarak da adlandırmak mümkündür.

Anadolu ve Balkanlar'daki çoraplar üzerinde yaptığımız araştırmalarda, renk ve motif kullanma açısından, şaşırtan bir benzerlik bulunmaktadır. Bu benzerliğe rağmen ayrıntılarda, motiflerin renklerinde sessizce konuşan mesajlar vardır. Anadolu’da Sinop yöresindeki köylerde bir ailenin kızı diğer bir ailenin oğlu için sözle istenir. Kızı vermeye gönüllü olan aile, yörede 'damak' olarak adlandırılan motiflerle örülmüş çorabı göndererek kızın verileceği mesajını verir. Sinop ilimizdeki Damak motifine benzeyen, Kosova'nın Gora dağ köylerinde gördüğümüz motifin adı, muskadır ve o yöre insanı için çok farklı bir anlam taşımaktadır.

Anadoluda_Çorap_Geleneği_ve_Müzesi

Anadolu ve Balkanlar'da benzer geleneklerden olan "çeyiz yazma" uygulamasında en yaygın olarak çorap sergileme geleneğidir. Çoraplar, evlenecek genç kızın çeyizi düğün sırasında, hem kendi ailesinin evinde, hem de damadın evinde sergilenir.

Üretildiği kültür çerçevesinde her renge her motife bir anlam yüklenmiştir.

Çorap örücülüğü gençler için temel eğitim sayılır. İleride dokuyacağı halı, kilim ve benzeri sanatlar için bir ön eğitimdir. Çorap motiflerinde içinde yaşanılan, doğanın, dört mevsimin, günün yirmi dört saatinde bile, değişen renklerin, çiçeklerin, hayvanların ve ağaçların sevgiyle üretilen stilize resimlerini görürüz.

Anadoluda_Çorap_Geleneği_ve_Müzesi

"Kızılcıklar oldu mu?

Senelere doldu mu?

Gönderdiğim çoraplar Ayağına oldu mu?" örneğinde de olduğu gibi.

Çorap örmek esinlenmektir, yaratıcılıktır, sanattır, sevgidir, armonidir. Özet olarak kendini ifade etmektir.

Sivas köylerinde küçük ağa adı verilen çoraplar bekârlar için, büyük ağa adı verilenler de evliler içindir. Kâhya, çoban, muhtar çoraplarından tanınırlar. Onbaşı, çavuş nişanı adı verilen çorap örnekleri de askerlikte bu rütbeleri kazanmış olanların çoraplarıdır.

Giyenin bağlı olduğu toplumu ve köyünü tanıtır.

Sosyal ve medeni durumu belirler.

Değerli hediyelerden sayılır, sözlü olarak anlatılamayan konuları anlatır.

Nazara karşı korur, doğumda kolaylık sağlar. Bazı hastalara giydirilerek şifa umut edilir.

Türklerde "Damga"Anadoluda_Çorap_Geleneği_ve_Müzesi canlı ve cansız mallara uygulanan şekillerdir, demirden yapılır, kızdırılarak vurulur. Giyim kuşam ve dokumalarda kullanılan belirleyici şekillere ise "im" denir. Dokuma ya da örgü ile yapılır. Çoraplarda toplum, kişi belirlemesinde kullanılan pek çok im bulunmaktadır.

Evlenmeler nedeniyle ailesinden ayrılan kişilerin kendilerine özgü damga ve ime sahip olma isteği çeşitlerin artmasına sebep olmuştur. Erkek çorapları dize kadar uzundur. Çakşır, menevrek, zıvga, şalvar çorabın içine sokularak giyilir. Kadınlarda çorapların görülmesini sağlamak için şalvar, üç etek, fistan, göyneklerin boyu dikkate alınarak yapılır. Çoğunlukla erkeklere göre kısadır.

Halk kültürü ve el sanatları açısından önemli özellik taşıyan çoraplar, geleneğe bağlı olarak üretilmişlerdir. Giyilmenin yanı sıra bazı sosyal ve kültürel işlevleri de bulunmaktadır. Bununla birlikte üretildiği coğrafya insanlarının sanatsal bir yansımasıdır.

Anadoluda_Çorap_Geleneği_ve_Müzesi

Türkiye'de çorap sanayii ise 1923 yılında Teşviki sanayii Kanunu’ndan faydalanarak kurulmuş ve zaman içinde gelişmiş makinaları ithal ederek faaliyetlerine başlamıştır. Türkiye bu gün çorap üretimi bakımından kendi ihtiyacını karşılaması yanında, üretiminin yaklaşık %85’ini ihraç etmektedir. Bu gün ülkemizde 2 binin üzerinde atölye ve fabrika, doğrudan 80 binin üzerinde, yan sanayi ile birlikte yaklaşık 125 bin çalışanıyla, 2,5 milyar çiftin üzerinde çorap üreterek, başta gelişmiş Avrupa ülkelerine olmak üzere, dünyanın dört bir yanına yılda 1.1 milyar Dolar’ın üzerinde ihracat gerçekleştirmektedir.

Dünyada çorap üretiminin yaklaşık yüzde 10’unu gerçekleştiren Türkiye, hem üretimde hem de ihracatta Çin’in ardından ikinci sırada yer almaktadır.

Gelinen nokta itibariyle ciddi bilgi birikimine sahip, üniversite mezunu, dil bilen 3. Kuşak genç sanayicilerimizle çıtayı daha da yükselten Türk çorap sektörü, Ar-Ge’si, nitelikli iş gücü, özgün tasarımları, modern makine parkuru ve katma değeri yüksek, inovatif ürünlerle dünyada hakettiği konuma gelmek için özveriyle çalışmaya devam etmektedir.

Geleneksel kök boya iplerden beş şişle örülen geleneksel el örgüsü Türk çorapları günümüzde tüm dünyada ilgi görmektedir. Halk kültürü yaratmaları olan el örgüsü köylü çorapları, ihtiyaçtan doğmuştur. Anadolu ve Balkanlarda geleneksel giysilerin kullanıldığı giysi çevrelerinde çorap örme geleneği kırsal kesimde hala yoğun olarak sürdürülmektedir. Geleneksel ortamda, örgü teknikleri, motif ve renk kullanımıyla maddi kültürel değerinin yanı sıra toplumsal iletişim bağlamında motif, renk ve tasarımının sunduğu sembolik mesajlar çorapların somut olmayan kültürel değer olarak önemini daha da arttırmaktadır. Ancak günün değişen yaşam koşulları ve sanayi devrimi ile birlikte teknolojinin getirdiği ekonomik kolaylıkların etkisi ile köyden kente göç sürecinde el işi çorap üretimi önemini yitirmiştir. Bu nedenle, zamanının bu zengin kültür ürünleri, diğer bir değişle folklorik giyim parçaları, günümüzde ayaklar yerine sandıkları süsler olmuştur.

Anadoluda_Çorap_Geleneği_ve_Müzesi

Diğer yandan modern tekstilin bir parçası olan çorap sektöründe Türkiye, dünya çorap pazarında da önemli bir yere sahiptir. Bu sektörün içinde yer alan Rapsodi Çorap, modern teknolojiyi kullanarak çorap üreten firmalardan biridir. Rapsodi, günümüz çorapçılığının gerektirdiği teknolojik yeniliklere önem vermenin yanı sıra, gücünü, el ürünü olan çorapçılığın geleneksel yöntemlerini mercek altına alan bir anlayışa sahip olmasından kazanmaktadır. Bu amaçla yeni açtığı fabrikasında geleneksel çorapları sergileyebileceği bir sergi salonu oluşturmuştur. Müzecilik anlayışıyla düzenlenen salon, Türkiye’de bir ilki oluşturmakta, üzerinde akademik çalışmalar da yapılmaktadır.

Anadolu ve Balkanlar’dan toplanan bugün itibariyle 250 çiftten oluşan ve yeni bağışlarla giderek sayısı artan geleneksel el örgüsü çoraplarının bulunduğu Rabsodi Çorapları Firmasının binasındaki müzede, Bilecik Yörüklerinin giydiği damat çorabı, Bulgaristan Silistre çeyiz çorabı, Samsun göçmen çorabına kadar farklı bölgelerden çoraplar yer almaktadır. 100 yıllık çorapların yer aldığı müze her bölgenin renklerini ve motiflerini temsil eden 250 adet çorap, 1970’li yıllardan itibaren toplamaya başlanmış, çorapların çoğu çeyiz sandıklarında saklandığı ve hiç kullanılmadıkları için ilk günkü güzelliklerini korumuştur.

Müzede yer alan çoraplar içerisinde birbirinden değerli, ilginç eserler bulunmakta ve tarihleri 1920’lere kadar dayanmaktadır. Eğirme yün, kök boya ile geleneksel değerler içerisinde üretilmiştir.

Kaybolmaya yüz tutmuş, el sanatı olan çorapların gizemli yönlerinin açığa çıkartılması, renk ve motif sanatının dünyaya tanıtılmasının yanı sıra, günümüz ve gelecekteki tasarım ürünü olan çorap sektörü aracılığı ile ülkemiz çorap kültürünü dünyaya tanıtmayı amaçlamaktadır.

Anadoluda_Çorap_Geleneği_ve_Müzesi

Yorumlar (1)
Emin Söylemez 4 yıl önce
ÇOK HOŞ BIR YAZI OLMUŞ TEBRİKLER BAŞARILAR DİLERİM.
5
kısa süreli hafif yoğunluklu yağmur
Namaz Vakti 18 Ocak 2025
İmsak 06:49
Güneş 08:21
Öğle 13:10
İkindi 15:29
Akşam 17:49
Yatsı 19:16
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 19 51
2. Fenerbahçe 18 42
3. Samsunspor 18 36
4. Göztepe 18 31
5. Eyüpspor 18 30
6. Beşiktaş 18 30
7. Başakşehir 18 26
8. Gaziantep FK 18 25
9. Rizespor 18 24
10. Trabzonspor 18 22
11. Alanyaspor 18 22
12. Kasımpasa 18 21
13. Antalyaspor 18 21
14. Konyaspor 18 20
15. Sivasspor 18 20
16. Kayserispor 18 16
17. Bodrumspor 18 15
18. Hatayspor 19 10
19. A.Demirspor 18 5
Takımlar O P
1. Kocaelispor 19 41
2. Karagümrük 19 34
3. Bandırmaspor 19 34
4. Ankaragücü 20 30
5. Erzurumspor 19 30
6. Ahlatçı Çorum FK 19 29
7. Amed Sportif 19 29
8. Boluspor 19 28
9. İstanbulspor 19 27
10. Pendikspor 19 27
11. Keçiörengücü 19 27
12. Gençlerbirliği 19 27
13. Ümraniye 19 26
14. Manisa FK 19 26
15. Igdir FK 19 25
16. Şanlıurfaspor 20 25
17. Esenler Erokspor 19 23
18. Sakaryaspor 19 23
19. Adanaspor 19 15
20. Yeni Malatyaspor 19 -3
Takımlar O P
1. Liverpool 20 47
2. Arsenal 21 43
3. Nottingham Forest 21 41
4. Newcastle 21 38
5. Chelsea 21 37
6. M.City 21 35
7. Aston Villa 21 35
8. Bournemouth 21 34
9. Brighton 21 31
10. Fulham 21 30
11. Brentford 21 28
12. M. United 21 26
13. West Ham United 21 26
14. Tottenham 21 24
15. Crystal Palace 21 24
16. Everton 20 17
17. Wolves 21 16
18. Ipswich Town 21 16
19. Leicester City 21 14
20. Southampton 21 6
Takımlar O P
1. Atletico Madrid 19 44
2. Real Madrid 19 43
3. Barcelona 19 38
4. Athletic Bilbao 19 36
5. Villarreal 19 30
6. Mallorca 19 30
7. Real Sociedad 19 28
8. Girona 19 28
9. Rayo Vallecano 19 25
10. Real Betis 19 25
11. Osasuna 19 25
12. Celta Vigo 19 24
13. Sevilla 19 23
14. Las Palmas 19 22
15. Getafe 19 19
16. Leganes 19 19
17. Espanyol 20 19
18. Deportivo Alaves 19 17
19. Real Valladolid 20 15
20. Valencia 19 13
Günün Karikatürü Tümü