Aşiretler ve İngilizler

Birleşik krallık Dışişleri Bakanı’nın Türkiye ziyareti ile gündeme gelen Güneydoğu’daki aşiretlerin İngilizler tarafından ikinci bir darbenin destekçisi olarak kullanılacağı hususunda zihinlerde bir bulanıklık oluşmaya başladı. Hemen son cümleyi burada yazalım. Bu haberlerin gayesi tam da bu zihin karışıklığını oluşturmak ve güven sarsılmasına neden olmaktır.

Bu konuda iki hususa dikkat edilmelidir.

Birincisi şu an bölgede yaşanan konjektürel defacto durum ile darbe ve vatan savunmasını birbirinden ayırmak gerekir. Bu iki durumun kodları ve tarihi arka planı birbirinden farklıdır.

İkinci husus ise özellikle Osmanlı Devleti’nin zayıflama sürecini kapsayan son yüz elli yılda başta İngilizler olmak üzere bugün Türkiye, Irak ve Suriye sınırlarında kalmış olan bölgedeki aşiret, tarikat, mezhep ve etnik gruplar ile sürekli bir ilişki içinde olmuştur ve bu durum halen değişik boyutlarda devam etmektedir. Bu ilişkilerin temel nedeni bölgeyle ilgili stratejilerini aktif hale getirmede, farklılıkları fitnenin merkez üssü olarak kullanmaktır. Dolayısıyla onlar için bu farklı insan kaynakları, bir askeri üst kadar kıymetlidir. Üstelik sıcak coğrafyanın duygusal insanları olmak bir yana; aşiret, tarikat, mezhep ve azınlık konumda bulunan etnik yapılar kendi içinde kapalı oldukları oranda kullanılmaya o oranda açık hale gelirler ve gelmişlerdir. Bu dar ve kapalı guruplarda, onur ile gurur karışık haldedir ve bu nedenle, kendi üzerlerinde oluşturulacak yanlış algı yönetimlerine beklenmedik şekilde duygusal tepkiler verirler.

Peki, aşiretler başta olmak üzere bu sosyolojik oluşumlar hakkında batının kadim tavrı nasıl olmuştur. Bu güne ışık tutması açısından birkaç örnek verelim.

1916 tarihli gizli bir anlaşma olan Sykes-Picot anlaşmasının mimarlarından Mark Sykes,  bölgeyi bütünüyle dolaşmış, fotoğraflamış ve bunları “Daru’l-İslam” adıyla yayınlamıştır. Bölgenin yalnız aşiretlerini değil, tarih ve kültürü üzerinde de çalışmıştır.

“Çölün Kızı” ve “Irak’ın Taçsız Kraliçesi” olarak tanınan Gertrude Bell.  Başta Irak olmak üzere birçok ülkenin sınırlarının belirlenmesinde onun büyük katkısı olmuştur. Küçük beyliklere ve aşiretlere devletçikler kurdurulurken bu kraliçenin, bütün sınırları bir gün sorun çıkarmak üzere çizdiğini ve bunun sömürü için yapıldığını düşünemediler.  Bölgeyle ilgili binlerce fotoğraftan bir arşivi bulunmaktadır.

Gerdrude Bell’in de arkadaşı ünlü ajan Thomas Edward Lawrence. Güneydoğu’daki birçok aşiretle görüşmüştür. Bu görüşmeler dönemin tutanaklarına yansımıştır ve Osmanlı arşivlerinde bulunmaktadır. Bazı aşiretler, onunla birlikte hareket etmeyi kabul ederken çoğunluk ona karşı çıkmış hatta Uludure Haso Dino(Deli) denilen bir şahıs Lawrence’in adamlarından birini öldürmüştür.

Peki, günümüz aşiretleri İngilizlerle böyle bir iş birliği yaparak ikinci bir darbeye payanda olurlar mı?

Dün, Selahaddin ve Aplarslan’ın ordusunda, Yavuz Sultan Selim’in yanında, 93 Harbinde, Hamidiye Alaylarında, Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşında vatan savunmasına katılan aşiretlerin büyük çoğunluğu canla başla meydana çıkaran temel neden İslamî hassasiyet idi. Bu nedenle, 15 Temmuz gecesinde de büyük çoğunluğu sokaklara indi. Darbeye hayır dediler. Demokrasi nöbeti tuttular. Üstelik başta İzmir olmak üzere bazı bölgelerde, ilk gece darbeyi garanti görerek kutlamak için sokağa dökülen ve konvoy oluşturanlara inat edercesine.

Bütün bunlardan sonra iki hususu dikkat çekmek istiyorum.

Bugün bölgede araştırmacı, akademisyen, elçilik görevlisi, gezgin gibi isimlerle çok sayıda Amerikalı, İngiliz, Hollandalı ve Alman dolaşmaktadır. Bunlar, İngiliz Dışişleri Bakanı Mr. Boris gibi kameralar altında dolaşmamaktadır. Üstelik aşiret, tarikat ve azınlık etnik ve dini gruplarla görüşmeler yapmaktadır. Bölgenin kodlarını detaylarına kadar kayıt altına almaktadırlar. Yakın zamanda bir arkadaşım, taziye kültürünün yoğun olduğu bölgede cenazenin yedisi, kırkı, elli ikisi üzerine bile çalışma yapan birinden bahsetti.

Bütün bunlardan sonra devletin üzerine düşen bir takım ve ihmal edilemez vazifeler bulunmaktadır.

Bugün vatan müdafaası için dik duran aşiretlerin ateş hattında olduklarını bilerek destek olunmalıdır. Yanında durulmalıdır. Zira batı, ayartmak için boş durmuyor.

İkinci husus ile artık siyasilerin ve bir iki yıl kalıp daha tanıyamadan ayrılan bir kısım bürokratların hesaplı sözleri kadar, bilime ve bilimsel bakışa da değer vermelidir. Batı bunu çok iyi yapıyor. Onlar biliyor ki, Batı emperyalizmi için aşiret gibi küçük oluşumlar çok amaçlı iyi bir aparat potansiyeline sahiptir.

Olmadı demek, olmayacak anlamına gelmez.

Burası Ortadoğu. Düşmanın düşmanı da düşmanın olabiliyor.