GERÇEK TALEBE/1

Talebe, Arapçada tâlib kelimesinin çoğuludur.

Ta’lîmü’l-Müteallim kitabındaki “men talebe vecede” metnini şerh eden şöyle şerh etmiştir: “(Men talebe) Ey cedde ve cehede vectehede ve seâ sa’yen cemilen (vecede.)”

Metnin manası şudur: “Kim tâlip olursa (aradığını) bulur.”

Tâlip nasıl olunacağını, bir bakıma tâlibin özelliklerini anlatan şerhin manası:

“Ciddî olmak, cehd/gayret etmek, tâkati sonuna kadar harcamak ve güzel gayretle gayret etmek/güzel metot takip etmektir.”

Belki şunu da eklemek gerekir: Sabr u sebat etmek. Onu şerh eden “ben de ‘seâ sa’yen cemilen’ demekle sabr u sebatı kasdettim” diye kendisini savunabilir.

Ciddî olmanın ispatı, gayrettir; gayret yetmez, tâkati sonuna kadar harcamak gerekir. Çünkü insanın bittiği yerde ilâhî lütuf başlar.

Güzel metot, planlı ve programlı çalışmaktır. Bu konuda denenmiş metotlar önemlidir. Daha iyisi varsa daha iyi olana yönelmek gerekir. Daha iyi olanı yapanlarla görüşmek ve onlardan faydalanmak gerekir.

İmam Şâfiî (rh.a.), ilim talebesi için şöyle demiştir:

“İlme ancak şu altı şeyle ulaşabilirsin: Zekâ, hırs/azim, son derece gayret, imkân ve üstadla beraberlik.”

Bu şartların her birisi, olmazsa olmazlardandır. Talebe olmazsa üstadın üstadlığından istifade olmaz. Üstad olmazsa talebe üstad olamaz. Cemaat olmazsa imam kime imamlık yapabilir, imam olmazsa cemaat ne yapabilir gibi. Ama gerçek imamın, cemaati alıp yetiştirdiği gibi, gerçek müderris/ders veren (fabrika yapan fabrika gibi), talebe olacak kimseyi bulur, onu talebeliğe ikna eder. Ama müderris olmazsa talebenin varlığı bir şey ifade etmez.

İmam Şâfiî, üstad olmak isteyen talebe için lazım olanlardan bahsetmiştir:

1. Zekâ, kabiliyet işidir.

2. Hırs/azim, ilmi dert edinen ve ciddî olanda bulunur.

3. Son derece gayret; bu olmadan ilimde fetih nasip olmaz.

4. İmkân; yeme-içme, yazlık kışlık elbise ve barınacak yer gibi şeylerdir. Bu özellik, maalesef bugün tercihe sebep olduğundan ilmin tadını alıncaya kadar çok önemli olmaktadır.

5. Üstadla birliktelik ki en önemli şarttır. Üstadın; ihlası, çevresine adeta feyz ve berekete sebep olması, gayreti, talebeyi kendi keyfine bırakmayıp mehabetiyle ciddi olması çok önemlidir.

Eskiler, ilim talebesi için lazım olan şu dört şeydir, derdiler:

“Ananın ketesi, babanın kesesi, talebenin hevesi ve hocanın nefesi/maneviyatı.”