Hüsn-i Hat -1

“Hat”, Arapça bir kelimedir. Sözlükte “ uzun doğru yol, birçok noktanın birbirine bitişerek sıralanmasından meydana gelen çizgi, yazı… ” gibi anlamlara gelir. “Hüsn-i hat” ; estetik kurallara bağlı kalarak, ölçülü ve güzel yazma sanatıdır diye tanımlanabildiği gibi , ” Cismani aletlerle ortaya çıkan ruhani bir hendesedir” şeklinde de tarif edilmiştir.

Kur'an-ı Kerim'de Kalem Suresi'nin birinci ayetinde "Nun. Kalem ve ehl-i kalemin satıra dizdikleri hakkı için' diye, kalem ve yazıya Allah'ın yemini vardır. Bu bakımdan ve Hakk'ın Kelamını insanlara ulaştıran araç oluşundan dolayı İslam'da yazı büyük bir öneme, saygınlığa sahiptir

Kur’ân -ı Kerîm’i, Allah kelâmına yakışır güzellikte yazma isteği, gayreti ve titizliği hat sanatının gelişmesini sağlayan en büyük sebeptir. Efendimiz’in hadis-i şerîfinde dile getirdiği, “Allah güzeldir güzeli sever.” hakîkati, Kur’ân’ın her devirde daha itinalı bir şekilde yazılmasını temin etmiştir.

Hüsn-i Hat kâtibini edib, hattatını zarif yapar; çeşitli ihtiyaçlar için bunlarla mütenasip yeni yeni keşiflere yol açar; kişiye nimet, fakire devlet, zengine şeref, âleme ziynet, yolculukta celis, gurbette enis olur; yazana nam verir; okuyana şan.

İnsanlar, manevi zenginliklerin ihtiyacı içindedirler. Hat sanatı, temelini hayır üstüne bina etmiş bir metodun ürünüdür. Bu sebeple kalıcıdır, itibar görmektedir. Klasik sanatlarımızın hepsi ayrı düşüncelerin mahsulleridir.

      Hat sanatıyla uğraşan kişiye “hattat” adı verilir. Hattatlar yüzyıllar boyu usta-çırak ilişkisi içinde yetişmişlerdir. Hat sanatını öğrenmeye heveslenen kişi bir hattattan ders almalıdır. Başlangıçta harflerin tek tek yazılışları, sonra iki harfin birleşme biçimleri ve bunun kuralları öğrenilir. Ardından ikiden fazla harfin birleştirilmesine yani satır çalışmasına geçilir. Bunun için genellikle önce uzunca bir kaside, sonra bazı ayet ve hadisler, dualar özlü sözler yazılır. Ortalama üç beş yıl kadar süren bu eğitimin sonunda hattat adayı iki ya da üç hattatın önünde yazı yazarak bir çeşit sınav verir. Hattatlar bu yazıyı beğenirlerse altına imzalarını koyarlar. Buna, “icazetname” adı verilir. İcazetname almamış kişi hattat sayılmaz, dolayısıyla yazdığı bir yazının altına imzasını ı koyamaz. Aşağıda bir örneğini verdiğimiz “ Besmele meşki”ne ve” hurufat meşki”ne dikkatle bakanlar bu sanatın ne derece kuralları sıkı bir disiplin olduğunu kolaylıkla anlıyacaklardır.

Osmanlılar döneminde, hattatlar arasında en kıdemli ve usta olana, hattatların reisi (reisü'l-hattatin) adı verilirdi. Onun ölümünde yerine bir başkası geçerdi.

Bilhassa klasik sanatlarımızdan Hüsn-i Hat talimi esnasında hoca ile talebe arasında zamanla samimi bir alaka doğar. Talebenin üstadından yeteri kadar yararlanabilmesi için onun dünyasında erimesi gerekir. Talebe üstadından sanat eğitimi ile beraber manevi bir terbiye de alır, hocanın bütün iç güzellikleri farkında olmadan şahsiyetini etkiler,bu özelliğinden dolayı bütün tekkelerde sanat, insan terbiyesinde bir vasıta olarak kullanılmıştır. İnsanın kendine ve çevresine zararlı düşüncelerden temizlenmesi için tasavvufdan sonra sanattan daha güçlü bir terbiyeci yoktur.

Dünya sanatında gâyet mühim [önemli] bir yeri olan hat sanatı, gelmiş geçmiş bütün sanatçıların ilgisini çekmiştir. Öyle ki bu gün eserleri karşısında bütün dünyanın hayretler içinde kaldığı Picasso bile gördüğü usta işi bir hat şâheseri karşısında, “İşte gerçek resim bu!” demekten kendini alamamıştır. Cumhuriyet dönemi başlarında Paris’e giden Türk ressamları zaman zaman Picasso’yu ziyaret ederler. Bunlardan birinde Picasso bizim Türk ressamlara "niçin batının sanatını taklid ediyorsunuz sizin hat sanatınız bizim ulaşmaya çalıştığımız modern sanata 1000 yıl önce ulaşmış" diyerek onlara memleketlerine dönmeyi tavsiye eder.Yine dünya resim sanatının en büyük isimlerinden birisi olarak kabul edilen Hollanda asıllı Vincent Willem Van Gogh, kendisine sorulan “Resim sanatında yapmak isteyip de yapamadıklarınız hangi sanatla yapılabilir?” sorusuna “Hat sanatıyla yapılabilir.” cevabını vermiştir.

Cumhuriyetin ilk yıllarında sadra şifa, derde deva kendi öz değerlerimiz unutturulmaya gözden düşürülmeye çalışıldı.

“Ol mâhîler ki deryâ içredir, deryâyı bilmezler,” misali bizi biz yapan değerlerimiz göz ardı edilip, batının soğuk ve ruhsuz çalışmaları adeta baş tacı edilmeye zorlandı.

Batılıların hayran kaldıkları değerlerimiz  şükürler olsun ki son  yıllarda  yeniden hatırlanıp  neşv ü nema bulmakta ve eski  görkemli  günlerine avdet etmektedir.

-----------------------------------------------------

Kaynaklar

-Türk Hat Sanatı, Muammer Ülker

- Kalem Güzeli, Mahmud Bedreddin Yazır

- Eski Yazıları Okuma Anahtarı, Mahmud Bedreddin Yazır

- İslam Yazı Sanatında Plastik Elemanlar,Doç. Dr. Nihat Boydaş