İLMİN VE ÂLİMİN ÖNEMİ

Lügatte ilim: İlim, bir şeyi kavramak, inceliğine vakıf olmak, bir şeyden haberdar olmak, anlamak manalarına gelir.

İlim, eşyanın hakikatini olduğu gibi bilmek, olanın hakikatine mutabık/ uygun olan kesin bilgiye denir.

(el-Cürcânî, et-Ta’rîfât, s. 155, Beyrut 1983.)

Istılahta ilim: İlim cehaletin zıddı olup Allah Teâlâ’nın sıfatlarındandır. Bir şeyi ilk bilmeye çalışan kimseye “âlim” denmez, o kimseye bilmeye gayret eden manasına “müteallim” denir. Allah Teâlâ’ya Âlim dendiği zaman; olanı ve olacak olanı olmadan önce bilen, nasıl olacağını bilen, olması bekleneni de yine olmadan önce bilen demektir. Allah Teâlâ, ezelden beri âlim, ebede dek olacak olanı bilen, yerde ve gökte hiçbir şey kendisine gizli olmayan ve bütün eşyanın zâhir ve bâtınını bütün incelikleriyle en kâmil manada bilen “Alîm”dir.

(İbn Manzûr, Lisânü’l- Arab, XII, 416-418, Beyrut 1990.)

İLMİN ÖNEMİ:

1. Kur’ân-ı Kerîm’de ilk inen ayetin ilimle ilgili olması

Allah Teâlâ ilme ve âlime çok önem vermiştir. Zira ilmin kaynağı ve ilâhî mesaj olan Kur’ân-ı Kerîm’in ilk inen sûresi olan Alak sûresinin ilk beş âyetinin ilk emri “oku” yani ilk vahiy, ilimle, ilmin sebebi okumakla, okuyacak olan insanla, kendisinin gönderdiği her şeyin ölçüsü olan vahyin sahibi Allah’ı tanıt-makla, yazmanın vasıtası kalemle ve bilmediğimiz şeylerin ilmine ulaştıran Allah olduğu ile ilgilidir.

(Cücük, İbrahim, Âyet ve Hadislerle Peygamberimiz, s. 398, Istanbul 2000.)

Allah Teâlâ’nın insanlığa en büyük nimeti, isteyene de Kendi istediğine de hidayet etmesi yani kalplerde iman yaratması ve bu nimete vesile olan risaleti yani ilâhî vahiyle peygamber göndermesidir.

Muhatap olan âlim veya lider, çevreyi ve çareyi okuması gerekir. Hem doğruyu okuyacak hem de doğruyu doğruca okuyacaktır.

Doğru bilgi, vahiy ve vahye muhalif olmayan tecrübî ilimlerdir.

Doğru bilinince eğri bilinir. Ömür boyu eğri bilinse, doğruya ulaşılmaz.

2. Farzdan önce farzın ilim olması

Delil şu ayet-i kerîmedir:

“Bil ki Allah’tan başka ilah yoktur.”

(Muhammed sûresi 47/19.)

Dikkat edilirse; ayette önce bil ifadesi geçmekte, sonra tevhid yani iman ifadesi geçmektedir. Demek ki ilim imandan öncedir. Çünkü Allah’ı bilmeyenin imanı da olmaz, ameli de olmaz.

İlim her müslümana farzdır.

Hz. Peygamber (s.a.s.):

“(İnanılması ve reddedilmesi, uygulanması ve terk edilmesi farz olanın) ilmi(ni) talep etmek (bilmek, öğrenmek ve araştırmak) her müslümana farzdır” buyurmuştur.

(İbn Mâce, Mukaddime, 17.)

Bu hadîs-i şerîfe göre herkese, ilim farzdır.

3. Kur’ân- Kerîm’de sadece ilmin artırılmasını istemenin emredilmiş olması

“De ki; ey Rabbim, ilmimi artır!”

(Tâhâ sûresi 20/114.)

Her gün ilerlemek için, ilimde ilerlemek gerekir. Bize lazım olan ilimde ilerlemek!

İlim için de ilmin ve âlimin tarifini; ilmin kaynağını ve ilim öğrenme yol ve prensibini bilmek lazımdır.

4. İlmin en hayırlı iş olması

Osmân İbn-i Affân (r.a.)’dan rivayet edildiğine göre, Rasûlullah (s.a.s.) şöyle buyurdu:

“Sizin en hayırlılarınız, Kur’ân (ilimlerini) öğrenen ve öğretenlerinizdir”

(Buhârî, Fezâilü’l-Kur’ân, 21; Ebû Dâvud, Salât, 349; Tirmizî, Fezâilü’l-Kur’ân, 15; İbn Mâce, Mukaddime,16.)

En hayırlı iş, en hayırlı olanla uğraşmaktır. En hayırlı iş, ilimle, faydalı olan, lazım olan ilimle; bir de Allah’ın ilmi ise, elbette en hayırlı iş olur. En hayırlı insan da bu en hayırlı Allah’ın kitabı Kur'ân-ı Kerîm ilmi ile uğraşan kimsedir.

8. İlim yolu cennet yolu olması

Ebû Hureyre (r.a.)'dan rivayet edildiğine göre, Rasûlullah (s.a.s.) şöyle buyurdu:

“Kim ilim tahsil etmek için bir yola girerse, Allah o kişiye cennetin yolunu kolaylaştırır.”

(Müslim, Zikr, 39; Buhârî, İlim, 10; Ebû Dâvûd, İlim, 1; Tirmizî, Kur'ân, 10, İlim, 19; İbn Mâce, Mukaddime, 17.)

İlim öğrenirken sırf Allah rızası düşünülecek, amel etmek, âhireti kazanmak düşüncesi olacak, ilmi, dünyalığı kazanmaya alet etmek düşüncesi olmayacaktır. Dini dünyaya alet etmek değil, dünyayı, ahireti, Allah'ın rızasını kazandırmaya alet etmek olmalıdır.

İşte bu durumu bildiren hadîs-i şerîf:

Ebû Hureyre (r.a.)’dan rivayet edildiğine göre, Rasûlullah (s.a.s.) şöyle buyurdu:

“Kim kendisinde Allah'ın rızası aranan bir ilmi sadece dünyalığa sahip olmak için öğrenirse, o kimse kıyamet gününde cennetin kokusunu bile duyamaz.”

(Ebû Dâvûd, İlim, 12; İbn Mâce, Mukaddime, 23.)

İbrahim sûresinde, kâfirlerin özelikleri olarak belirtilen, bugün İslam düşmanı oryantaliste benzemektedir:

“Dünya hayatını ahirete tercih edenler, Allah yolundan alıkoyanlar ve onun eğriliğini isteyenler var ya, iste onlar (haktan) uzak bir sapıklık içindedirler.”

(İbrahim sûresi 14/3.)

İlmi, en üstün medeniyet olan İslâm medeniyet inşasının işçisinin işi diye değerlendirmelidir ki hem bu dünyada cennete gitmeden cennet tadını alsın hem de âhirette ebedî cennete girsin ve mü’minlerin de cennete girmelerine vesile olsun.

8. En çok sevdiği dinin inceliklerinin öğrenildiği fıkıh ilim olması ve en çok sevabın bulunduğu ilimle uğraşmış olması Kur’ân-ı Kerîm’den bir ayetin öğrenilmesinin önemi hakkındaki şu hadîs-i şerîfe dikkatle bakalım:

Ebû Zer(-i Ğıfârî) (r.a.)’ın rivayet ettiğine göre Rasûlullah (s.a.s.):

“Ey Ebû Zer! Sabahleyin evinden çıkıp Kur'ân'dan bir ayet öğrenmen senin için yüz rekât nafile namaz kılmandan daha hayırlıdır. Yine sabahleyin evinden çıkıp mükellefin ameliyle ilgili olan veya olmayan ilimden bir bâbı öğrenmen (senin için) bin rekât nafile namazdan daha hayırlıdır” buyurdu.

(İbn Mâce, Mukaddime, 16. (219)

Bu ilimler önce Kur’ân ilimlerinden sonra diğer ilimlerden yani farz-ı ayın veya farz-ı kifaye olan ilimlerden, itikâdî veya amelî konularda olmalıdır: İman, ibadet, ahlâk ve muamelatla ilgili, meslekle ilgili, sorumluluk alanına giren her faydalı ilim bu tarifin içine girebilir.

İlim çok önemlidir. Zira önemli olana ve en önemli olana ilimle ulaşmak mümkündür. En önemli olan, Allah Teâlâ’dır. Allah’ın rızasına ulaşmak ancak ilimle başlar. İşte bundan dolayı, dünya ve âhirette her türlü hayra ulaşmak için, her müslümanın ilimden her gün istifade etmesi gerekir.

Bu konuda Hz. Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurmuştur:

“Allah, kime hayır dilerse onu dinde fakîh (dinin inceliklerine vâkıf) kılar.”

(Buhârî, İlim, 10, Humus, 7, İ’tisâm, 10; Müslim, İmâre, 175, Zekât, 98, 100; Tirmizî, İlim, 4; İbn Mâce, Mukaddime, 17.)

İlim gaye değildir. Önemliye sebep olur ve önemli olana götürürse ilim çok önemlidir. İlim gayeye götürmesi için elde edilir.

İlim amel etmek içindir.

Kalbin ameli, reddedilmesi gereken küfrü ve şirki reddetmek, Allah ve Rasûlünün kınadığı kötü sıfatları terk etmek; kabul edilmesi gereken Allah Teâlâ’yı, Hz. Peygamber’i ve Hz. Peygamber’in Allah’tan getirdiklerini tasdik etmek, Allah ve Rasûlünün övdüğü sıfatlarla sıfatlanmaktır.

Dilin ve bedenin ameli, terk edilmesi gerekenleri terk etmek haramları, mekruhları hatta şüphelileri de terk etmek, yapılması emredilenleri farzları, vacipleri, sünnetleri hatta müstehapları ile uygulamaya çalışmaktır.