Hadislerde Delalet Sorunu

Mehmet Görmez’ in, on iki asırlık geçmişe dayanan İslami ilimlere ve usul ilimlerine menfi bakış açısı;

BİLİM TEKNOLOJİ 13.09.2020, 01:52 13.09.2020, 02:03 Ramazan Peri
Hadislerde Delalet Sorunu

Mehmet Görmez'in, Diyanet İşleri Başkanlığı'nın 2002 yılında Ankara’da düzenlediği Güncel Dini Meseleler Birinci İhtisas Toplantısında Tebliğ olarak sunduğu, “Hadislerde Delalet Sorunu” adlı makalesinde işlenen bazı fikirler ve bunların kısaca mahiyeti aşağıda özetlenmiştir. (Kaynak olarak bkz. “Hadislerde Delalet Sorunu”, DİB Güncel Dini Meseleler Birinci İhtisas toplantısı, Tebliğ ve Müzakereler 02-06 Ekim 2002 Ankara, TDV matbaası, Ankara, 2004, s. 225-242. Ayrıca bkz. “Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metotoloji Sorunu ve Yeni Bir Metodoloji İçin Atılması Gereken Adımlar”, İslami Araştırmalar Dergisi, Cilt, 10, Sayı, 1,2,3, 1997, s. 31-41).

A-MAKALEDE İŞLENEN BAZI KONULAR

1-Hadislerin subutu, anlaşılması ve yorumu konusunda problemler neticeye kavuşturulamamıştır (sayfa, 2).

2-Sünnet, bir model olarak asırdan asıra taşınamamıştır (sayfa, 2).

3-Bugün Hz Peygamber’in söz ve uygulamalarının dindeki durumu hala tartışılmaktadır (sayfa, 2).

4-Tarihte ve günümüzde Kuran ve sünnet delil olarak bazen karşı karşıya getirilmekte, Allah’la Peygamber hakimiyet yarışına sokulmaktadır (sayfa, 2).

5- Hadisçilere özgü hadisin doğru anlaşılmasını ve yorumlanmasını sağlayacak bir metedoloji (hadis usulü) oluşturulamamıştır(sayfa, 3).

4-Usulü fıkıh da hadisleri doğru anlama ve yorumlama için yeterli değildir (sayfa, 3).

5-Dini bir metni kanun gibi kabul etmek çok büyük yanlışlara yol açmıştır (sayfa, 4).

6-Hadisler kanun koyma gayesiyle vazedilmemiştir (sayfa, 4).

7-Ravileri sika senedleri sağlam da olsa hadislerin lafzen rivayet edildikleri söylenemez, mana ile rivayet edilmişlerdir (sayfa, 4).

8- (Hadis ve fıkıh usulündeki yanlış tutum), rivayetlerdeki her ifadeyi Hz. Peygamber’e ait bir kutsal bir söz olarak kabul etme sonucunu doğurmuştur (sayfa, 5).

9-Usulü fıkhın, hadis metinlerine harfiyen tatbik edilmesi, fıkıh, kelam ve ahlak ilimlerinde de sorunlara yol açmıştır (sayfa, 5).

10-Yukarıdaki yanlış yöntemler sonucunda içtihada kaynaklık etmesi gereken her bir rivayet (hadisler), içtihadın önünde bazen birer engel olmuştur (sayfa, 5). (Görmez, Kur’an’ı anlamanın önündeki en büyük engelin sünnet olduğuna işaret etmektedir. (Bkz. İslam’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Önemi –Kutlu Doğum Sempozyumu 2001-, TDV Yayınları, Ankara, 2008, s. 269. Ayrıca bkz: 2001 yılında Kutlu Doğum haftası münasebetiyle Ankara’da düzenlenen “İslam’ın Anlaşılmasında Sünnet’in Yeri ve Önemi” konulu sempozyumun Ali Bardakoğlu başkanlığındaki II. Oturum Müzakeresi Dökümü Notları, s. 16; Görmez, “Hadislerde Delalet Sorunu”, DİB Güncel Dini Meseleler Birinci İhtisas toplantısı, Tebliğ ve Müzakereler 02-06 Ekim 2002 Ankara, TDV matbaası, Ankara, 2004, s. 229. Bkz. Fazlurrahman, Tarih Boyunca İslami Metodoloji Sorunu, s. 29, 83, 157).

11-Metnin tamamından külli ilkeler doğrultusunda rivayetleri yorumlamak gerekirken, rivayetler belirleyici ilke olmuştur (sayfa, 5).

12-Hadiste her rivayet bir nass, her hüküm de nassın mantukunda arandığından, bazen hukukun temel ilkeleri göz ardı edilmiştir (sayfa, 6).

13-Ahlaki rivayetlerin de fikhi rivayetler gibi gramatik tahlillere tabi tutulması, rivayete dayalı geleneksel ahlakımızı olumsuz etkilemiştir (sayfa, 6). Bu durum rivayete dayalı geleneksel ahlak sisteminde vesile değerlerle gaye değerlerin birbirine karışmasına yol açmıştır (sayfa, 7).

14-Yanlış usuller, sadece fıkıh ve ahlakta değil, akaid ve kelamda da ciddi sorunlara yol açmıştır. Akaid’den olmayan pek çok şey, örneğin, Mesih, mehdi, nuzulu Îsâ, kabir azabı, şefaat, ruyetullah vs. dinin asılları haline gelmiştir (sayfa, 7). Şaheser kitabında Görmez’in, kabir azabının olmadığı sonucuna götürecek açıklamalarda bulunduğunu biliyoruz. (Bkz. Görmez, Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu, s. 313). Bu durumda aynı katogoride sayılan diğer konuların nasıl anlaşılabileceğini okuyucunun takdirine bırakıyoruz.

15- Bu nedenlerle usule teorik olarak vucut veren fıkhi ve kelami dayanaklar yeniden ele alınmalıdır, hadislerin doğru anlaşılabilmesi için yeni adımların atılması gerekir. (Yani, yeni usuller, yöntemler ve yorumlama teknikleri vs. geliştirilmelidir). (sayfa, 8).

​Mesela, ister Peygamber sözü olsun, ister onun davranışı ya da onun zamanında meydana gelen bir hadiseyi anlatan haber olsun, isterse, sahabe ve tabiuna ait bir rivayet olsun; ​hiçbir hadisin, gramatik tahlillerle doğrudan hüküm çıkarmamıza elverişli, kutsal dini bir metin olmadığı peşinen kabul edilmelidir. Bu durum her lafzı hakikatin kaynağı olarak gören anlayış için dahi bir zorunluluktur (sayfa, 8).

16-Hadisler, tarihsel ve toplumsal şartlardan, fiziki ve sosyo kültürel şartlardan tecrit edilerek tarih üstü metinler olarak okunamazlar (sayfa, 9).

17-Her hadisin veya her hadiseyi bize nakleden rivayetin bütün kareleri tamamlanmış resmini bize nakleden herhangi bir hadis kitabı mevcut değildir (sayfa, 9).

Bu maddeler, makaleden örnek olarak seçilen kısımlardır. Hepsine yer verme ve tek tek eleştirme apayrı bir ilmi makaleyi gerektirirse de yukarda özetlenen pek çok konunun yanlışlığını ve maksadını anlamak erbabınca zor olmayacaktır. (Sayfa numaraları, makalenin yayınlandığı kitap değil, müstakil makale esas alınarak verilmiştir).

MAKALENİN MAHİYETİ

Fazlurrahmandan etkilenen Modernistlerin, İslami kültürü ortadan kaldırma yolunda ilk hedefleri usul ilimlerini yok etmektir. Çünkü sapkınlığın karşısına ilk dikilen düşünce kalıpları, hadis usulü, fıkıh usulü ve akaid gibi ilimlerdir.

Yukarıda özet olarak verilen örnek ifadelerde görüldüğü gibi “Makale”, 1400 asırdır bize intikal eden dini düşünce ve eserlerin İslam’ı doğru anlatmadığını, hadis, hadis usulü, fıkıh, fıkıh üsülü, akaid de dahil olmak üzere İslami ilimlerin hakikati yansıtamadığını, 1400 asırdır gelip geçen ulemanın hadisçiler başta olmak üzere gerçek dini kavrayamadıklarını, yanlış usul ve esaslara bağlandıklarını ifade etmektedir. Bu şekliyle makale, okuyucuya adeta, “bu din benim dinim değildir”, “bugüne kadar gelip geçen ulema ve Müslüman topluluklar yanlış bir dine inanmışlar, bugün ben kendime inanılacak yeni bir din aramam gerekir” dedirtir, cinstendir. Diyanet’in 15 yıldır sürdürdüğü ve yöneticilerinin her fırsatta dillerinden düşürmediği “sahih dini bilgi bilgi üretimi” proje ve çalışmaları da bu tezi desteklemektedir.

Dr. Ahmet Gelişgen

​Temmuz- 2010

Yorumlar (0)
5
kısa süreli hafif yoğunluklu yağmur
Namaz Vakti 18 Ocak 2025
İmsak 06:49
Güneş 08:21
Öğle 13:10
İkindi 15:29
Akşam 17:49
Yatsı 19:16
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 19 51
2. Fenerbahçe 18 42
3. Samsunspor 18 36
4. Göztepe 18 31
5. Eyüpspor 18 30
6. Beşiktaş 18 30
7. Başakşehir 18 26
8. Gaziantep FK 18 25
9. Rizespor 18 24
10. Trabzonspor 18 22
11. Alanyaspor 18 22
12. Kasımpasa 18 21
13. Antalyaspor 18 21
14. Konyaspor 18 20
15. Sivasspor 18 20
16. Kayserispor 18 16
17. Bodrumspor 18 15
18. Hatayspor 19 10
19. A.Demirspor 18 5
Takımlar O P
1. Kocaelispor 19 41
2. Karagümrük 19 34
3. Bandırmaspor 19 34
4. Ankaragücü 20 30
5. Erzurumspor 19 30
6. Ahlatçı Çorum FK 19 29
7. Amed Sportif 19 29
8. Boluspor 19 28
9. İstanbulspor 19 27
10. Pendikspor 19 27
11. Keçiörengücü 19 27
12. Gençlerbirliği 19 27
13. Ümraniye 19 26
14. Manisa FK 19 26
15. Igdir FK 19 25
16. Şanlıurfaspor 20 25
17. Esenler Erokspor 19 23
18. Sakaryaspor 19 23
19. Adanaspor 19 15
20. Yeni Malatyaspor 19 -3
Takımlar O P
1. Liverpool 20 47
2. Arsenal 21 43
3. Nottingham Forest 21 41
4. Newcastle 21 38
5. Chelsea 21 37
6. M.City 21 35
7. Aston Villa 21 35
8. Bournemouth 21 34
9. Brighton 21 31
10. Fulham 21 30
11. Brentford 21 28
12. M. United 21 26
13. West Ham United 21 26
14. Tottenham 21 24
15. Crystal Palace 21 24
16. Everton 20 17
17. Wolves 21 16
18. Ipswich Town 21 16
19. Leicester City 21 14
20. Southampton 21 6
Takımlar O P
1. Atletico Madrid 19 44
2. Real Madrid 19 43
3. Barcelona 19 38
4. Athletic Bilbao 19 36
5. Villarreal 19 30
6. Mallorca 19 30
7. Real Sociedad 19 28
8. Girona 19 28
9. Rayo Vallecano 19 25
10. Real Betis 19 25
11. Osasuna 19 25
12. Celta Vigo 19 24
13. Sevilla 19 23
14. Las Palmas 19 22
15. Getafe 19 19
16. Leganes 19 19
17. Espanyol 20 19
18. Deportivo Alaves 19 17
19. Real Valladolid 20 15
20. Valencia 19 13
Günün Karikatürü Tümü