Malatya'da Ticaret ve Sanayi

Yazıhan, Ansır, Ormaniçi ve İnderesi mevkiinde Paleolitik çağda ilk yerleşimin izlerini taşıyan İlimiz, M.Ö. 10 bin yıllarına dayanan Cafer Höyük ve Pirot Höyük’te bulunan buluntularla, Neolitik dönemde düz ovaya yerleştikleri, tarım ve hayvancılıkla uğraştıklarını göstermektedir. Aslantepe ve çevresinin iskânı M.Ö. 5 bin ile 4 bin yıllarına kadar dayandığı anlaşılmaktadır. Bu dönemde aristokrasinin olduğu ve feodal yapının ilk devlet şeklini aldığı, resmi, dini ve kültürel bir ticaret merkezi olduğunu da belgelemektedir. Tarihi süreçte Aslantepe’den Şimdiki adı Battalgazi olan ilçemize ve Osmanlının son dönemlerinde şimdiki Malatya’ya taşınmasıyla Cumhuriyeti bağrında karşılayan Malatya ilimiz, Kuzeyi Güneye, Doğuyu Batıyı birbirinden ayırması ve konum olarak Fırat Havzasında bulunması, tarihi boyunca ticari anlamda önem kazanmış bir yerleşim alanıdır.

Malatya, sulu bahçeler ve üzüm bağlarının da bulunduğu kaysı bahçelerinden oluşmaktaydı. Bu dönemde küçük bir kent konumunda olan İlimiz, asıl gelişmesine Cumhuriyet döneminden sonra başlamıştır. Cumhuriyetin ilanı ile birlikte Sanayi Devrimi’ne hazırlanan Türkiye’miz, Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün talimatlarıyla önce pilot bölgeler kurulmuş ve ardından Ticaret Odaları oluşturulmaya başlanmıştır. O Dönemde bu pilot bölgeler arasında Malatya İlimizde bulunmaktaydı. Malatya Ticaret ve Sanayi Odamız 30 üyesiyle başladığı serüvenine bugün yaklaşık 7 bin üyesi, 73 meclis ve 15 personeli ile yoluna devam etmektedir.

Çağımızın çok hızlı bir değişim ve gelişim süreci yaşandığı günümüzde, Malatya bu gelişime en çok ayak uyduran illerimizden birisi durumundadır. Sosyal, kültürel, eğitim ve sağlık hizmetleri yanında; bilhassa SANAYİ ve TİCARİ hayatta büyük atılımlar yapmış, bölgenin bir sanayi ve ticari merkezi durumuna gelebilmiştir.

Malatya, Doğu illerinin ulaşım merkezi olması ve Doğu Anadolu'dan Akdeniz ve Güneydoğu'ya giden yolların da geçiş merkezi olması nedeniyle karayolları bakımından gelişmiş bir ildir. Günün her saatinde, her yöne çalışan otobüslerle yurdun bütün il ve ilçelerine, sorunsuzca, gidilmektedir.

İldeki demiryolu ağı, doğu, batı, kuzey ve güneyi birbirine bağlayan bir köprü vazifesi görmektedir. Malatya’nın ilçeleri içerisinde yalnız Doğanşehir, Hekimhan, Yazıhan ve Battalgazi'nin Malatya ile demiryolu bağlantısı mevcut olup, öteki ilçelerin bağlantısı karayolu ile sağlanmaktadır.

İlimizde sivil hava alanı bulunmamaktadır. Sivil hava taşımacılığı il merkezine 35 km. uzaklıkta bulunan Erhaç askeri hava alanı ile gerçekleştirilmektedir. İlden her gün biri Ankara aktarmalı olmak üzere İstanbul’a 4 uçak, İzmir, Antalya ve Almanya’ya direk uçuşlar yapılabilmektedir.

Ekonomik ve sosyal yönden çok geniş bir etki alanı bulunan Malatya, Doğu Anadolu Bölgesinin en kalabalık illerinden birisidir. Karakaya Baraj Gölünün oluşması, İnönü Üniversitesinin kurulması, 2. Ordunun gelmesi ve GAP'ın etkileriyle nüfus artış yüzdesi 80'li yıllarda artış göstermiştir. İlimizin toplam yüzölçümü 12.313 km2'dir. Deniz seviyesinden yüksekliği ise 850 metre ile 1290 metre arasında değişmektedir. İl Plaka kodu 44'dür. 14 İlçesi olup başta merkez ilçe olmak üzere, Akçadağ, Arapkir, Arguvan, Battalgazi, Darende, Doğanşehir, Doğanyol, Hekimhan, Kale, Kuluncak, Pütürge, Yazıhan ve Yeşilyurt'tur. Sert karasal iklimin hüküm sürdüğü Malatya ilimizde, kışlar soğuk ve uzun, yazlar sıcak ve kurak geçmektedir. Sıcaklık üç ay 30 derecenin üstünde, 2,5 ay sıfırın altında -8 dereceye kadar düşmektedir. Senelik yağış ortalaması 383 mm.yi bulmakta olup, senenin bir ayı kar ile kaplanmaktadır. 2000 yılı nüfus sayımına göre nüfus sayısı 722.065 kişidir. Bunun, 462.569’u İl merkezinde, 259.496 kişisi ise İlçe ve İlçelere bağlı köylerimizde yaşamaktadır.

İlimizde Turizm Bakanlığından işletme belgeli 8 adet otel mevcut olup toplam oda sayısı 398 ve yatak sayısı ise 844 'tür.

1970 yıllarından sonra hızla gelişen sanayisi, 1977 yılında, 300 hektarlık arazi üzerine kuruluşuna başlanmış Türkiye’de 7 OSB den biri olan Malatya I.Organize Sanayi Bölgesi, 1988 yılında faaliyete geçmiştir. Şehir merkezine 12 km olup, Erhaç havaalanı ile Elementlik düzlemi arasına kurulmuştur. İmar planı dâhilinde 17 km yol, 15 km kanalizasyon ağı ve arıtma tesisleri yanı sıra 33 km elektrik şebekesi, 31 adet trafo binası, 17 km doğalgaz şebekesiyle, çeşitli sosyal ve hizmet binaları bulunmaktadır. TCDD yolları Yazlak İstasyonu ile yük indirme ve bindirme rampası ile 1. OSB içine bağlantı sağlanmış olup TSE, KOSGEB hizmet binaları da ayrıca mevcuttur.

Mevcut 1. OSB’nin yanında 5 bin hektar arazi üzerine kurulmaya başlanan 2. OSB, tamamen faaliyete geçtiğinde yaklaşık 12 bin kişiye istihdam sağlaması öngörülüyor. Endüstri Bölgesi olmak için çaba harcayan 2. OSB, bu şekilde yabancı sermaye kuruluşlarını çekmeyi hedefliyor. Karayoluna cepheli, havaalanına ise 15 km mesafede olan 2. OSB, yatırımcılara ulaşım kolaylığı da sağlıyor.

İlimizde özel sektör yatırımlarının toplandığı 3 adet Organize Sanayi Bölgelerinden I. Organize Sanayi Bölgesi'nde 136 fabrikadan 133'ü faaliyete geçmiş, 10 fabrika ise inşaat ve proje safhasındadır. Kurulmakta olan II. Organize Sanayi Bölgesinde tahsisi yapılan 138 parselden 68 fabrika faaliyettedir. 3.Organize Sanayi bölgesi olan Darende Organize sanayi Bölgesinin ise yer tespit ve planlama çalışmaları devam etmektedir. Akçadağ Mermer İhtisas Organize Sanayi Bölgesi için yer seçimi incelemeleri bakanlıkça yapılmıştır.

Malatya, sanayisi ile Doğu Anadolu bölgesinin gelişmiş illerinden biri olup Türkiye ekonomisinde kendisine önemli bir yer bulmaktadır. Özellikle tekstil sektörünü oluşturan iplik ve dokumacılıkta büyük paya sahip olarak, yurtiçi ve yurtdışında da iştiraklere sahiptir. İplik ve Dokuma Fabrikaları. Takım Transformatör Malzeme Fabrikası. Et kombinası, Hekimhan Demir Çelik İşletmeleri, çok sayıda kayısı işleme fabrikaları, yem, süt ve meyve suyu, un, tuğla, kiremit, akü, bisküvi, boya, kâğıt, İlaç Sanayi Fabrikaları ve Orman ürünleri yanı sıra, I. ve II. Organize Sanayi bölgesinde inşaatı devam eden firmaların fabrikalarıyla, işletme sayıları 750’yi geçmektedir. 

İmiz, ekolojik ve toprak özellikleri nedeni ile kayısı yetiştiriciliğine son derece müsaittir. Türkiye kuru kayısı ihracatının nerdeyse tamamını, Dünya kuru Kayısı üretiminin ise %85’ini karşılamaktadır. Kayısı üretiminde özellikle Darende, Hekimhan, Akçadağ ve Merkez ilçe ön planda gelmektedir. Kayısı bakımı zor ve masrafı çok olan bir meyvedir. İlimizde yetiştirilen kayısılar tat ve aroma açısından diğer bölgelerde yetiştirilen kayısılara göre üstün kalite özelliği göstermektedir. Özellikle son yıllarda ürünün değer kazanması nedeni ile Malatyalı yetiştirici kayısıya daha fazla önem vermiştir. Malatya'da 50.000 ailenin geçim kaynağını oluşturmaktadır.

Malatya yer altı kaynakları olarak da oldukça zengindir. Doğanşehir'de boksit, Darende'de kurşun, çinko, çimento ve vermikülit, Hekimhan'da demir, krom, dolomit, altın, gümüş ve kireçtaşı, Pütürge'de demir ve pirofillit, Kuluncak'ta krom, demir, bakır, kurşun, molipten, altın, gümüş, uranyum ve toryum, Yeşilyurt'ta asbest ve kireçtaşı yatakları ve ilin daha birçok yerlerinde linyit kömürü, tuğla ve kiremit hammaddesi mevcuttur. Yöremiz, teknik yetersizlikten veya ilgisizlikten dolayı yataklarından çıkarılıp, işlenemeyen maden cennetidir. Ancak, senede 500 bin ton civarında çıkarılan Hekimhan'daki demir cevheri, işlenmek üzere Karabük ve Ereğli demir çelik fabrikalarına gönderilmektedir.