Namazın Kişilik Gelişiminde Rolü

İbadetler, genel olarak üçe ayrılmaktadır. Bunlardan bir kısmı beden (namaz gibi), bir kısmı mal (zekât gibi) ve bir kısmı ise hem beden hem de mal ile (hac gibi) yapılmaktadır.

Bunların eda edilmesi için belli şartlar/rükûnlar konulmuş ve bu hususlara riayet edildiği takdirde dinen geçerli sayılmıştır. Ancak her birinin bu doğrultuda şeklî bir yönü bulunmakla beraber, asıl olan manadır. Zira şekle uygun bir çerçevede yerine getirilmesi gereken ibadetlerde Cenab-ı Allah, belli bir manevî hedefe doğru ilerlemesini murad etmiştir. Sözlük manası açısından salatın (namaz) dua/niyaz, savmın (oruç: yükseliş) korunma ve zekâtın temizlenme anlamında kullanılması bu amaca matuftur. Böylelikle konulan her ibadetin, gerek birey ve gerek toplum hayatında gerçekleştirmeye çalıştığı hedefleri vardır.

Bütün ibadetler, bir yönüyle kulun Allah ile olan bağlarını güçlendirirken, diğer yandan insana şahsiyet kazandırır ve kişiliğini geliştirir. Çünkü ibadet, körü körüne yapılan alışkanlıklardan ibaret olmayıp, aksine insanı ahlâkî erdemliliğe yönelterek kişilik gelişiminde katkı sağlamaktadır. Bu durumu başta namaz olmak üzere bütün ibadetlerde görürüz. Namaz ve benzeri bütün ibadetler, Allah’a giden yolun kapısını açan birer anahtardan ibarettirler. Namaz aracılığıyla müminde kendine özgü bir şahsiyet oluşur; sağlıklı bir vicdan teşekkül ederek, insanı dengeli bir kişilik yapısına kavuşturur. Günde beş vakit kılınan namazda, Yüce Allah’ın huzuruna çıkarak, O’nu anmak, O’na yalvarmak ve şükretmek suretiyle nefsi terbiye etme, olgunlaştırma, ruhu kirlerden arındırma durumu söz konusudur.

Hz. Peygamberin (sav); “sizden birinin evinin önünden akan nehirde beş defa yıkanan kişinin üzerinde hiç kir kalır mı?” (Buhârî, Mevâkît) Hadis-i Şerif’i bu gerçekliğe işaret ediyor. Yüce Allah (cc); “Ben insanları ve cinleri ancak bana kulluk/ibadet etsinler diye yarattım!” (Zâriyât-56) âyetinde vurgulanan yaratılış amacındaki kulluğu en iyi ifade eden temel ibadetlerinin başında, namaz gelmektedir. “Namaz bir nur/ışık” (Müslim, Tahâre) olduğuna göre insanın yaratılış amacına uygun olmayan davranışlarda bulunmasıyla kararmış gönülleri manen aydınlatır.

Namaz, insan için hayat boyu süren ve ahlâkı güzelleştiren manevî bir eğitimdir. Çünkü bu eğitim, kişiye mükemmel bir Müslüman şahsiyeti kazandırır. Peygamberin yolunu izleme, görevlerini yerine getirme konusunda insanları eğitir. Namaz, mümini ahlâkî açıdan arındırır ve güzelleştirir. Günde beş kez kılınan namazın en önemli gayesi, insan ile Allah arasında sağlam ve sürekli bir bağın kurulması, adeta kulluk sözleşmesinin yenilenmesi, tevhit anlayışına uygun Allah’a kulluk bilincinin iyice kökleşmesidir.

Resulullah’ın (sav); “Cebrail (as) size (bana soru sorup, benim de cevap vermemle) dininizi size öğretiyor” Hadis’inde bahse konu olan üç saç ayağı olan iman, İslam ve ihsandır. İman; altı inanç prensibini, İslam; beş temel amel prensibini ifade ederken, ihsan;

“Allah’ı görüyormuşçasına kulluk/ibadet et! Sen O’nu görmüyorsan da O seni görüyor!”

(Müslim, Îmân) şuurunu verip mümini müşahede-murakabe derecesine yükseltir. Bu şekilde her gün beş defa eda edilen namaz, bu bilinci sürekli canlı tutar, her an Allah’ın gözetim ve denetimi altında olduğu şuuru vererek müminde otokontrol mekanizmasını hâkim kılar.

Namazın temel gayelerinden biri de kişiyi fahşa (çirkin işler) ve münkerden (kötülük) alıkoymaktır (Ankebût-45). Bu durumu bizlere bildiren Kur’an-ı Kerim, ibadette olduğu gibi sosyal hayatta da iyi olmayı ve kötü söz-fiillerden korumayı ifade etmiştir. Namaz kılanın bu şekilde olması gerektiğini belirten Cenab-ı Allah (cc), huzurunda durduğu manevi bilinci her an yaşayarak onun kişilik olarak gelişmesini hedeflemiştir.

Namaz kılarken Yüce Allah’ın huzurunda, alçakgönüllülüğü öğrenen birey, insan ilişkilerinde de kibir ve gururdan arınmayı başarabilecek, kazandığı alçakgönüllülük alışkanlığı, insan ilişkilerine de yansıyacaktır. Camilerimizin (toplayan), toplumumuzu her unsuruyla birleştirmesine, birlik ve beraberliğimizi güçlendirerek gönüllerimizin kaynaşmasına ve namazla manen miracımıza (yükseliş) vesile olması niyazıyla, namaz ve muhabbetle kalınız…