Yüksek Tansiyonlu Şeker Hastalarına Hibiskus Çayı

Piyasada pazarlanan bitkisel çayların önemli bir kısmının içerisinde “bam­ya çiçeği” adı ile yer alan bitki, esasında bildiğimiz bamya ile yakın akraba olmasına karşılık gerek görünüşü ve gerekse bileşimleri, dolayısıyla da etkileri bakımından oldukça farklı. Bu bitkinin Latince bilimsel adı “Hibiscus sabda- riffa” ve ülkemizde yetişmiyor, Afrika özellikle Mısır kaynaklı ve Arap ülkele­rindeki adı “karkadeh”. Kırmızı renkli çanak yaprakları buruk bir lezzete sahip. Bu bakımdan çiçeklerinden hazırlanan çayın İngilizce adı “sour tea'’ yani “ekşi çay” olarak adlandırılıyor. Herhangi bir karışıklığı önlemek için bitkiyi “kara- bamya çiçeği” olarak isimlendirmek daha doğru olacak.

Çaya özellikle kırmızı renk vermesi nedeniyle ilave ediliyor, ama daha önce de bahsettiğim gibi kırmızı rengini veren polifenolik bileşenleri nedeniyle an- tioksidan etkili ve bilhassa kalp ve damar rahatsızlıklarında yararlı olduğu ileri sürülüyor. Nitekim kalp çarpıntısından şikâyetçi olan bir dostuma önerdiğim­de, sonuçtan çok memnun kalmıştı.

Tip II şeker hastalarında en sık gözlenen sorunların başında kalp ve damar sistemi şikâyetleri olduğu bildiriliyor. Özellikle gelişmiş toplumlarda her dört şeker hastasından üçünün bu tip sorunlara sahip olduğu görülmektedir. Yük­sek tansiyon hastalığının, şeker hastalarında, şeker hastası olmayanlara oranla iki misli daha yüksek olasılıkla görüldüğü bildirilmektedir. Bu bakımdan, yük­sek tansiyonun, şeker hastalarında başlıca risk etkenlerinden biri olduğu kabul edilmektedir.

Standardize özütler ile yürütülen klinik çalışmalar, hibiskus çiçeklerinin yüksek tansiyonu düşürdüğü ve kan lipit seviyesini düzenlediğini ortaya koy­maktadır. Yeni yayınlanan bir diğer klinik çalışmada, yüksek tansiyonlu şeker hastaları üzerindeki hibiskus çiçeği çayının etkisi, siyah çayın ki ile karşılaştı­rılmış. Tansiyonu 160 ve 100 mmHg arasında olan altmış orta derecede yüksek tansiyon hastasına, 1 ay süre ile günde 2 defa hibiskus çayı ya da siyah çay verilmiş. Çay hazırlarken bir poşet çay, iki bardak kaynatılmış su içerisinde demlendikten sonra, içerisine bir kesme şeker atılarak tatlandırılıp içilmesi önerilmiş. Çalışma sırasında deneye katılanların, diğer tip bitki çaylarını kul­lanmalarına izin verilmemiş.

Deney gruplarında alt tansiyon değerinin (diyastolik kan basıncı) değişme­mesine karşılık, üst değerin (sistolik kan basıncı) 160’dan 112’ye indiği, nabzın ise belirgin bir şekilde düştüğü (52±12,2 mmHg’den 34,5±9,3 mmHg’a) tespit edilmiş. Buna karşılık siyah çay verilen kişilerde gerek üst tansiyon değeri­nin ve gerekse nabzın belirgin bir şekilde yükseldiği (41,9±11.7 mmHg ‘dan 47,3±9,6 mmHg’a) gözlenmiş.

Bu çalışmanın sonuçları, daha önce yürütülen iki klinik çalışmanın sonuç­larını desteklemesi bakımından önemli. İlaç araştırmalarında etkinin müm­kün olduğunca farklı risk grupları üzerinde tekrarlanması, sonuçların daha doğru değerlendirilebilmesini sağlayabilmektedir. Bu çalışmada diğerlerinden farklı olarak, şeker hastalarında yüksek tansiyon şikâyetleri üzerindeki etkisi değerlendirilmiş. Çalışmada boş ilaç verilen grup (plasebo) bulunmamasına karşılık diğer bilimsel klinik çalışma kriterlerinin (randomize, çift körlü) sağ­landığı görülüyor. Ancak sadece tansiyon ve nabız değerlerinin izlenmesi, kan değerlerinin (sodyum, potasyum ve kan basıncının yükselmesine neden olan anjiotensin dönüştürücü enzim gibi) izlenmemesi önemli bir eksiklik.

Prof. Dr. Erdem Yeşilada