Üç Fethullah

Güneydoğuya gittiğim yıllarda, başka yerlerde görme şansımın olmadığı sayısız gözlemlerim oldu. Bunların bir kısmı, zaman içerisinde rutinleşti ve sıradanlaştı. Bir kısmı ise zihnimde hala canlı ve bunları sürekli bir kenara not ettim. Bunlar içerisinde beni en çok hayrete düşüren hususlardan biri, üç kardeşle oturduğumuz bir gün, üçünün de soyadının farklı olduğunu öğrenmem olmuştu. Sonraları gördüm ki bu durum oldukça yaygın bir vakıa. Zaman içerisinde bunun iki temel nedeni olduğunu fark ettim.

Birincisi özellikle terör döneminden önce yaşanan aile içi kavgalar sonucu, amcası, kardeşi hatta babası ile aynı soyadını taşımak istemeyen kişilerin gidip soyadını değiştirmesi.

İkincisi ise terör döneminde belli soyadların GBT kontrollerinde sakıncalı hale gelmesi nedeniyle, yaşanan zorluklardan kurtulmak için yapılan değişiklikler.

Şimdilerde soyadı değişikliğine dair benzer bir haber kulaktan kulağa dolaşmaya başladı. Ancak bu sefer ilk iki gerekçeden görünüşte farklı ve yalnız güneydoğuya mahsus bir olay da değil. Üstelik soyadı değil, bizzat adını değiştirmek isteyenler varmış. Bir zamanlar onur ve gururla taşıdıkları isimlerini değiştirmek için insanlar nüfus müdürlüklerine gidiyorlarmış. Bunlardan bir kısmı yukarıdaki örnekte olduğu gibi kendilerini muhtemel zararlardan korumak, bir kısmı ise artık bu ismi hakikaten taşımak istemediğinden olsa gerek. Değiştirilmek istenen bu isim, tahmin edeceğiniz gibi Fethullah.

Bu isim değiştirme hususunda beni düşündüren ve üzen iki temel konu var.

Birincisi, bir kişinin ismi, onun yıllardır biriktirdiği, bilinen ve bilinmeyen bütün yönlerini ifade eden bir semboldür. Aniden yapılan bir isim değişikliği, normal bir insan için travmatik bir durum olsa gerek. Ancak, kendime bir soruyu da sormadan edemiyorum. Bugün değiştirilen ismin sahibinin arkasından gidenler, daha önce genç çocukları “altın nesil!” halkasına dâhil etmek için ailelerinden habersiz onlara ikinci bir isim vermek suretiyle değiştirirlerdi. Çocuklar bulundukları ortama ve çağrıldıkları ismin kişiliğine bürünürlerdi. Kimliksizlik anlamına gelen iki ayrı kişiliğe… Acaba bu çocukların anne babaların âhı mı tuttu?

İkincisi ise Fethullah isminin yalnız bir şahsın tekelinde olmadığı unutulmakta ve yalnız isminden dolayı, manalı bakışlarla kimi garibanlar yargılanmakta hatta mahkum edilmektedir. Belirtmek isterim ki bu ismin özellikle doğu ve güneydoğuda verilmesinin nedeni, iki büyük âlimdir.

Bunlardan biri Norşin Dergâhı’nın şeyhlerinden Şeyh Fethullâh Verkânisî(ö. 1899), ikincisi ise Şeyh Fethullâh Aynkâfî’(ö. 1947) dir. Kesin olmamakla birlikte, büyük ihtimal Gülen Fethullah’ın ismi de Said Nursi’ye de kısa bir süre hocalık yapmış olan Şeyh Fethullah Verkânisî’den alınmıştır. Hatta Gülen’in kardeşi Seyfullah’ın gerçek adının aslında Sıbğatullah olduğu rivayet edilmektedir. O da Sıbğatullah Arvâsî’nin ismi olmalı. Malum olduğu üzere Gavs olarak bilinen Sıbğatullah Arvâsî (ö. 1870), döneminin en büyük âlimlerinden biridir ve kabri Hizan’a bağlı Gayda’dadır.

Şeyh Fethullah Verkânisî, Mardin’de mezarı bulunan ve kısaca Sultan Şehmus olarak bilinen Şeyh Musâ ez-Zûlî(ö. 1165)’nin neslindendir. Dedelerinden Muhammed Efendi, Siirt’in Baykan ilçesinin Verkânis (Kasımlı) köyüne gelerek yerleştiğinden, bu köye nispetle Verkânisî diye anılmıştır. 1875 yılında Norşin dergâhını kuran Şeyh Abdurrahman-ı Tâğî’nin halifesi ve dergâhın ikinci şeyhidir. Kendisi de daha sonra Ohin dergâhını kurmuştur. İlmi, irfânı ve ahlakı bölge âlimlerinin büyük saygısını kazanmış, 93 harbine katkı sağlamış örnek bir şahsiyettir. Dedeleri gibi çocukları ve torunları da ilim ve irşad faaliyetleri ile uğraşmaktadır. 1899 yılında vefat etmiştir. Kabri Bitlis merkez’dedir. Doğu’daki Fethullah ismini alanların birçoğu onun ismini taşıdığını bilmezler bile.

İkincisi, Şeyh Fethullah Aynkâfî’dir. Dedesi Şeyh Muhammed Hâmidî, aslen Siirtli olup Şırnak’ın Basret köyünde, Şeyh Hâlid-i Cezerî’nin yanında medrese tahsilini tamamlamış ve irşad için Mardin’e gönderilmiştir. O da oğullarını yetiştirerek Mardin’in dört yanına göndermiştir: Dara, Ahmediye, Gurs ve Aynkef. Şeyh Fethullah işte bu köylerden Aynkef’te yetişmiştir. Siyasal hocalarından Prof. Dr. Beşir Hamitoğulları bu ailedendir. Şeyh Fethullah Aynkâfî, 1915 yılında yaşanan olaylarda Müslüman Kürtlerle Süryâniler arasında yaşanan olaylarda Süryânilere haksızlık yapılmasını canı pahasına önlemiştir. Bu tavrıyla tasavvuf kültürünün birlikte yaşama açısından ne denli önemli olduğunu da göstermiştir. Bu nedenle, halen bazı Süryânî kiliselerinde onun fotoğrafı bulunmaktadır ve her yıl Süryaniler onun kabrini ve torunlarını ziyaret ederek şükranlarını sunmaktadır. Güneydoğuda Fethullah ismini taşıyanların büyük çoğunluğu da bu âlim zâtın ismini taşımaktadır.

Üçüncü Fethullah’a gelince, onu yazmıyorum. Onu biliyorum ama tanımıyorum. Tanıyanı da tanımıyorum. Yazının başlığına bakarak, bu zatın üç yüzüne işaret edileceğini düşünenler olmuşsa eğer, bunun için üç sayısının az olduğunu söylemek isterim. Bütün Türkiye’de onun ismini taşıyan çok sayıda genç var. Şimdilerde değiştirenler hariç…

Hayat, böyle bir şey işte… Bilinmezlikler ve cilvelerle dolu. Olmaz sanılan oluyor, beklenmeyen geliyor. Hesap dönüyor… İşte bu nedenle olsa gerek ecdadımız, olumlu veya olumsuz her hâl için “Bu da geçer Yâ Hû” diyerek, varlığın da yokluğun da geçiciliğini ve fâniliğini, yalnız Hakk’ın bakiliğini ifade etmişlerdir. Son nefeste iman ile göçmeyi en büyük dua haline getirmiştir.

Son söz olarak şunu demek isterim: Fethullah ismini her taşıyan kişinin “Gülen”lerden olmadığının bilinmesinde fayda var. Zaten ortalık toz duman…

 Şeyh Fethullah Aynkafi