İstikamet çok kapsamlı bir kelimedir ki sahabeden bir zat:
Yâ Rasûlallah! Bana İslâm’ı öylesine tanıt ki, onu bir daha senden başkasına sormaya ihtiyaç hissetmeyeyim, diyor. Rasûlullah (s.a.s.) cevap olarak:
“Allah’a iman ettim de, sonra da istikâmet üzere ol (dosdoğru ol)!” buyurdu.
(Müslim, İmân, 62; Tirmizî, Zühd, 61; İbn Mâce, Fiten, 12.)
İslam dini; iman, ibadet, ahlak ve ahkamda istikâmeti takip eden bir din olduğu için bu yola Allah Teâlâ “sırat-ı mustakîm” ismini vermiş ve Fâtiha sûresinde “Bizi, sırat-ı mustakim üzere hidayet(te devamı nasip) et” diyerek dua etmemizi buyurmuştur.
Meleklerin, itikadı, amel ve ahlakı istikâmet üzere olanlara dünyada ve âhirette dostluk edeceği, gerekli olan sahip çıkmayı doğru ve isabetli olanı ilham edecekleri âyet-i kerîmede müjde verilmiştir:
“Rabbimiz Allah’tır deyip sonra da istikâmeti takip edenlere melekler gelerek: ‘Korkmayın, üzülmeyin, size vadedilen cennetle sevinin. Dünya hayatında da âhirette de sizlerin velileriniz (en yakın dostlarınız) biziz. Esirgeyip bağışlayan Allah’ın ikrâmı olarak (cennette) canınızın çektiği ve dilediğiniz her şey sizindir’ derler.”
(Fussilet sûresi 41/30-32)
Allah, istikâmeti takip ederek dost olanlara korkunun ve üzüntünün olmayacağı müjdesini vermiş, arkasından o dostların kimler olduğunu bildirmiştir:
“Allah’ın dostları için korku yoktur ve onlar üzülmeyeceklerdir. Onlar, Allah’a iman etmişler ve takvaya ermişlerdir.”
(Yûnus sûresi 10/62-63.)
Allah dostları, itaatleriyle Allah’a dostluk eden, Allah’ın da onlara dünyada ve âhirette çeşitli ikramlarıyla dostluk ettiği kimselerdir.
Başka bir âyette de şöyle haber vermiştir:
“Muhakkk ki, ‘Rabbimiz Allah’tır’ diyenler sonra da istikâmet üzere/dosdoğru olanlar için korku yoktur, onlar üzülmezler de. İşte onlar cennetliklerdir. Yaptıklarına mükâfat olmak üzere orada (cennette) ebediyyen kalacakdırlar.”
(Ahkâf sûresi 46/13-14)
İstikamet, en büyük istikâmet sahibi olan Hz. Peygamber’i (s.a.s.) izlemektir.
Gerçek istikâmet; imanda, ibadette, ahlakta ve ahkâmda istikâmet olunca gerçekleşir.
İmanda istikâmet, küfürden ve şirkten uzak olarak tenzîh ve tevhîd üzere olmaktır.
İbadette istikâmet; riya ve gösterişten uzak, ölünceye kadar ihlasla kulluğu sadece Allah’a has kılarak Hz. Peygamber’i (s.a.s.) takip etmektir.
Ahlakta istikâmet; doğruluk, tevazu, nezaket, ülfet, mahabbet, cömertlik, rıfk, adalet, fedakârlık, insan haklarına riayet ve eşe sadakatte Hz. Peygamber’i örnek almaktır.
Ahkâmda istikâmet, hayatı Allah Teâlâ’nın ve Rasûlünün helal-haram esaslarına göre düzenlemektir.
Allah Teâlâ, bizi kalp, dil ve bedende istikâmeti takip edebilmek için sahîh ilim, sâlim akıl, sâlih amel ve temiz kalp ile şeytanların iğvasından korunan, meleklerin ve Kendi ilhamına müstahak kıldığı dostlarından kılsın!..