HEPİMİZ İÇİN GEREKLİ OLAN BAZI HUSUSLAR

1. Konumumuzun farkına varıp ona göre hareket etmeliyiz.

Müslüman, insanın kâmili; muttakî, müslümanın kâmili; dava adamı olan İslâm âlimi de muttakînin kâmilidir.

Kâmile kemal yakışır, kâmilden kemal umulur ve kemal beklenir.

Bize yakışan edepli olmaktır. Edep, edeplinin edebiyle edeplenmektir. Elbette en büyük edepli Allah Teâlâ’nın edeplendirdiği Hz. Peygamber Efendimizdir. Edep, Peygamberimizin edebiyle edeplenmektir.

“İlmini tuz yap, edebini un yap!”

İmam Mâlik (rh.a.)

Bugün ilim ve irfan sahibi peygamber varislerini tanıyıp istifade etmek gerekmektedir.

Tebliğden ziyade temsile dikkat eden İslam temsilcilerini izlemek çok önemlidir.

“Edebi olmayanın, güvenilir ilmi yoktur. Sabrı olmayanın, güvenilir dini yoktur. Takvası olmayanın da iffeti yoktur.”

Hasen-i Basrî (rh.a.)

“Edebin ne olduğunu arayıp soranlar bilsinler ki edep her edepsizin edepsizliğine sabretmek ve dayanmaktır.”

Mevlana

Edepsizliğe katlanıp sabredenler derya gönüllü olanlardır ki edepsizleri edepsizlikten kurtaran kimselerdir. Bu kimselerin her hali örnek durumundadır.

“İnsanla hayvan arasında fark, edeptir.”

Mevlana

“Edeb ârâyişidür insânun

Bî edeb tab’idür şeytânun”

Nâbî

2. Sorumlu olduğumuz kimselerin eğitim kaliteleri için gayret etmeliyiz.

“İlim tahsil etmek için sefer yapmak ve üstatlarla görüşmek, öğretimdeki kemali artırır.”

İbn-i Haldun

“Eğitim görmüş bir halkı bir yöne sevk etmek kolay, sürüklemek güçtür, idare etmek kolay, köleleştirmek imkânsızdır.”

Lord Brougham

“Okulda okuduklarıyla yetinenler, yalnız mürebbileriyle konuşabilen çocuklara benzer.”

Voltaire

“İşleriniz iyi gidiyorsa eğitim bütçenizi iki katına çıkarın, kötü gidiyorsa dört katına.”

Peters

“Yurdu savunmanın en ucuz yolu eğitimdir.”

Buckel

“Eğitimin gayesi; kişiyi, çevresi ile ahenkli olması için geliştirmektir.”

Alexis Carrel

3. Her işde ehliyeti tespit edip elemanlarımızı ona göre yetiştirmeye özen göstermeliyiz.

Bulunduğumuz makamın hakkından gelmek için ehil olma gayreti için çok ciddi olmak gerekir. Yoksa kıyametimiz kopmuş olur.

إذا وُسِّدَ الْأمْرُ إلَى غَيْرِ أَهْلِهِ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ.

“İş, ehil olmayan kimseye verildiği zaman kıyameti bekle!”

(Buhârî, İlim, 2, Rikak, 35; Ahmed İbni Hanbel, Müsned, II, 361.)

4. Ehliyet, adalet ve dürüstlüğe önem vermeli, bunu da ispat etmeli, bu üç özelliğe dikkat edenleri çeşitli vesilelerle ödüllendirmeliyiz.

Allah Teâlâ ne güzel buyurmuştur:

إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤدُّواْ الأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُواْ بِالْعَدْلِ إِنَّ اللّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُم بِهِ إِنَّ اللّهَ كَانَ سَمِيعاً بَصِيراً

“Muhakkak Allah, size (görev, yetki ve sorumluluk gibi tüm) emanetleri ehline vermenizi ve insanlar arasında (baş gösteren herhangi bir meseleyi çözüme kavuşturmak üzere) hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emreder. Gerçekten Allah bununla size ne güzel öğüt veriyor. Şüphe yok ki Allah hakkıyla işitendir, hakkiyle görendir.”

(Nisâ sûresi 4/58)

Ehil olur da o ehil kişi, dürüst değilse o ehliyetli kişinin ehliyeti hem kendisine hem milletin başına bela olur.

Tilki, kümesi iyi tanıyor diye kümese bekçi yapılmaz.

“Şudur cihanda benim en beğendiğim meslek

Sözün odun gibi olsun, doğru olsun tek.”

Mehmed Âkif Ersoy

5. Bütün işleri gayeye göre planlamalıyız.

Gayeye ulaşmak isteyen plan yapmalıdır. Zira planlı çalışmak, Allah’ın ahlakındandır. Çünkü Allah, yaratmadan önce kaderi tespit için yani plan yapmak için kalemi yarattı.

Mü’minin dünyevî gayeleri, nihâî gayesi olan “Allah’ın rızasını kazanma”ya yönelik olur. Nihâî gayesine götürmeyen gayeler engelden sayılır. Dünyevî gayeler elde edilirken Allah ve Rasûlünün ortaya koyduğu helal-haram esasına uyulursa engel sayılmaz, bilakis nihâî hedefe vasıta olur.

Hz. Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurmuştur:

إنَّ أَوَّلَ مَا خَلَقَ اللَّهُ الْقَلَمُ فَقَالَ: أُكْتُبْ. فَقَالَ: مَا أَكْتُبُ؟ قَالَ: أُكْتُبِ الْقَدَرَ مَا كَانَ وَمَا هُوَ كَائِنٌ إِلَي الْأَبَدِ.

“Şüphesiz Allah’ın yarattığı şeyin ilki, kalemdir. (Allah Teâlâ kaleme): Yaz! buyurdu. (Kalem): Ne yazayım? dedi. Allah Teâlâ: Kaderi yaz, olanı ve ebede dek olacak her şeyi yaz! buyurdu.”

(Tirmizî, Kader, 17.)

Plan, uygulamak için yapılır. Uygulamak için hangi konuda ise o konuda ehil ve dürüst insan tayin edilir. Uygulanmaya başlanınca denetim yapılmalıdır.

Özetle; planla, uygula, denetle.

6. Kendi dünyevî makamımızdan ziyade Hakkın ve halkın verdiği makama dikkat etmeliyiz.

İnsanları bulundukları makamlara göre değil, göz diktiği makama göre değerlendirmek gerekir. Esas makam, Hakk’ın ve salih insanların verdiği daimi olan takva makamıdır.

“İnsanlar senin hakkında iyi şeyler söyler de o şey sende yoksa onu elde etmeye bak; eğer insanlar senin hakkında kötü şeyler söyler iseler eğer sende varsa onu terk etmeye bak!”

Hadîs-i şerîf

Ebû Hanîfe rahmetullahi aleyh, yürürken “Bu âlim geceleri uyumuyormuş, ilim, ibadet, zikir ve tefekkürle meşgul oluyormuş” demişler. Hâlbuki kendisi böyle değilmiş. Bu hadîs-i şerifle amel etmek için geceleri uyumamaya başlamış. Bunu duyan âlimlerin bazıları gelip takibe almışlar, on beş gün geceleri uyumadığını tespit etmişler.

A. Kârî, Ebu Hanife hakkında yazdığı kitabında bazı rivayetlere göre kırk sene bazı rivayetlere göre otuz altı sene geceleri uyumamış olduğu anlatılmaktadır. Gündüzleri namazın arkasında oturduğu yerde birkaç saat uyuduğu rivayet ediliyor.

İşte bizim hakkımızda iyi şeyler söylüyorlar, bizde o güzel şeyler yoksa o şeyleri elde etmeye çalışalım; kötü şeyler söylerseler, bizde de o şeyler varsa terk edelim.

“İnsanın en büyüğü, en yüksek mevkide iken tevazu gösteren, kudret sahibi iken affeden ve kuvvetli olduğu vakit adaletle hareket edendir.”

Abdulmelik b. Mervan

7. Bizim başkalarından farklılığımız görülmeli.

İnsanların hayırda da şerde de farklı olanları fark edilirler. Örnek mevkideki insanlardan herkes örnek davranışlar beklemektedirler.

Örnekleri izleyenler de örnekler gibi fark edilirler ve izlenirler. Önce taklitle başlar, niyeti samimi ise zamanla tahkike ulaşır.

“Kitaplardan önce, kendimizi okumaya çalışalım.”

Mevlana

Maalesef bulunduğumuz mevkileri, kendi kötü davranışlarımız alçaltıyor. Kişi erdem sahibi olursa, makam o kişiyle değer kazanır, kişi erdem sahibi olmaz da makamla yükselirse o kişi gerçekte yüksek değildir.

Kişinin içi dışından büyük olursa büyüklerden sayılır.

8. Nefsimizle savaşın devam etmesi gerektiğini bilmeliyiz.

Nefsine yenilen, herkese yenilir; nefsini yenen de herkesi yenebilir. Gaye herkesi yenmek değil, önemli olan nefsine yenilmemektir. Çünkü gayeye ulaşmanın en önemli vesilesi Allah için nefsini yenen galiplerdir.

“Nefsin, azgın bir binek atından daha çok şiddetle gemlenmeye muhtaçtır.”

Hasen-i Basrî (rh.a.)

“Nefsini sevdiği halde Allah’ı sevdiğini iddia eden kimse, yalancının biridir.”

Yahya b. Muaz

“İnsanın nefsine hâkim olması, zaferlerin en büyüğüdür.”

Eflatun

9. Herkese karşı âdil olmalıyız.

Adalet düzeni, kâfirden de olsa devam eder; zulüm düzeni, Müslümandan da olsa devam etmez.

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُونُواْ قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاء بِالْقِسْطِ وَلاَ يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلاَّ تَعْدِلُواْ اعْدِلُواْ هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَاتَّقُواْ اللّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ

“Ey iman edenler! Allah için hakkı titizlikle ayakta tutan, adalet ile şahitlik eden kimseler olun. Bir topluluğa duyduğunuz kininiz, sizi adaletsizliğe itmesin. Adil olun; bu, takvaya daha çok yakışan (bir davranış) tır. Allah'a isyandan sakının. Allah yaptıklarınızdan hakkıyla haberdardır.”

(Mâide sûresi 5/8)

Hz. Peygamber, Hz. Ali’yi Yemen’e kâdî olarak tayin edince şöyle buyurdu:

“İki kişi sana hüküm için müracaat ettiklerinde diğerinin konuşmasını dinlemeden birincisinin lehine hüküm verme ki, nasıl hüküm vereceğini (öbürünü dinledikten sonra) anlayacaksın”

(Tirmizî, Ahkâm, 5; Ahmed b. Hanbel, Müsned I, 143, 150.)

Bu hadîs-i şerîf, iki kişi arasında hüküm verecek herkes için de bir ölçüdür.

Herhangi birisi hakkında bir şey iddia edene karşı, “diğer tarafı dinlemeden sana, sen haklısın diyemem” deyip mutlaka iki tarafı dinleme yoluna gitmelidir.

Ayrıca Hz. Peygamber (s.a.s.), hüküm verirken iki tarafın ifadelerine göre hüküm verirdi. Zâhire bakardı, işin iç yüzüne göre hüküm vermezdi.

Hz Peygamber bu konuda şöyle buyurmuştur:

إنِّي لَمْ أُومَرْ أنْ أنْقُبَ عن قُلُوبِ النَّاسِ ولَا أشُقَّ بُطُونَهُمْ

“Ben, insanların ne kalplerini açmaya memurum ne de karınlarını yarmaya!”

(Müslim, Zekât, 144; Buhârî, Meğâzî, 61; Ahmed b. Hanbel, Müsned, III, 4.)

“Hükümdar adaletli olursa, yeryüzünde Allah’ın; adalet ve şefkatten uzak olursa, şeytanın halifesi olur.”

İmam Gazalî

“Adalet mülkün/otoritenin temelidir.”

Hz. Ömer (r.a.)