Sigara Bağımlılığı ve Nedenleri

Tiryaki olan bir insanın sigarayı bırakması eroin bağımlısının eroini bırakması kadar zordur

SAĞLIK 07.10.2020, 00:06 Ramazan Peri
Sigara Bağımlılığı ve Nedenleri

Sigara bağımlılığına neden olan kimyasal madde nikotindir. Nikotin bağımlılığı tıbbi açıdan eroin, alkol ve kokain bağımlılığına benzerlik göstermektedir. Tiryaki olan bir insanın sigarayı bırakması eroin bağımlısının eroini bırakması kadar zordur.[1] 

Sigaradan ilk nefesin çekilmesi ile nikotin, birkaç saniyede beyine ulaşarak bazı merkezleri uyarmak suretiyle etkisini gösterir. Buna bağlı olarak, bağımsızların ilk nefesden sonra bir rahatlama, endişe ve sıkıntıların hafiflemesi ve zihnin daha hızlı çalışması gibi algıları olur. Ancak bu durum tahmin edinilenin aksine sigaranın yarattığı bir rahatlama olmayıp, çoğu kez yoksunluk hisseden kişinin vücudunun aradığı maddeye kavuşması ile duyduğu iyilik hissidir. Diğer taraftan, nikotin alımının kesilmesinden sonra ilk 24 saat içinde sigara için dayanılmaz bir istek, huzursuzluk, kızgınlık, endişe, dikkati toplama zorluğu, kalp hızının azalması, iştahın artması gibi bulgular ortaya çıktığı bilinmektedir. Başka bir deyişle nikotin eksikliği bağımlılarda yoksunluk bulguları olarak bilinen somut belirtilerin görülmesine neden olur. Bütün bu nedenlerden dolayı, sigara bağımlılığı Dünya Sağlık Örgütü tarafından artık ilaç ve madde bağımlılığına benzer bir hastalık olarak kabul edilmektedir.[2]

Sigara bireyin günlük yaşamda karşılaştığı sorunlardan doğan kaygıyı azaltarak bir an için onu sıkıntı ve gerginlikten kurtarır. Ve bu durumda sigara bir sığınak halini alır. Paketten sigara çıkarmak, dudağa yerleştirmek, yakmak, içine çekmek, külü silkelemek, söndürmek ya da yere atmak kişisel özelliklerin de yansıdığı bir davranış biçimini oluşturur. Bu davranışın sık sık yenilenmesi kaygı ve sıkıntıdan kaçış için ufak çapta bir tören niteliği kazanır.[3]

Gençlik çağının ruhsal ve toplumsal özelliklerinin gencin sigaraya başlamasında ve bu alışkanlığını sürdürmesinde önemli bir etken olduğu görülmektedir. Gençlik çağında sigaraya başlama nedenleri, hemen hemen her araştırmacının ortaya koyduğu nedenler birbirleriyle eş değer olmuştur. Sigaraya başlama nedenleri; toplumdan kaçma eğilimi, kaygı, sıkıntı, arkadaş etkisi, merak, taklit, özenti, özdeşleşme, sınırsız özerklik, otoriteye başkaldırma, güvensizlik, yetersizlik, karşı cinsle ilişki kurmak, sorumluluktan kaçma şeklinde sıralamak mümkündür.[4]

Yine başka bir kaynak da sigaraya başlama nedenlerini şöyle sıralamaktadır:

  1. sıkıntı
  2. Sigaranın arkadaş yerini tutması,
  3. Anne ve baba zıtlaşması,
  4. Öfke ve büyüklere direnme,
  5. Gösteriş, büyük görünme isteği,
  6. Arkadaşların ısrarına hayır diyememe (sigara kötü arkadaştan iyidir değil, kötü arkadaştan daha kötüdür.)
  7. Eğlence aracı olması,
  8. Kendine güven sağlamak için.[5]

Gençle özdeşleşme döneminde büyüklere benzemek, onlar gibi davranmak eğilimiyle sigara içmektedirler. Arkadaşları arasında üstünlük kurma, kendini kanıtlama, kendini kabul ettirme gibi onlara doyum sağlayan bu özentinin neye malolacağının bilincinde değiller. Anne-babanın sigara içip içmemesi de bu alışkanlığın yerleşmesinde önemli bir unsurdur. Yapılan araştırmalar sigara içen anne-babaların çocuklarında bu alışkanlığın daha fazla yerleştiğini göstermiştir.[6]

Ülkemizde yapılan incelemeler sigara tüketiminin büyük bir hızla arttığını, sigara içenlerin yaş ortalamasının gittikçe düştüğünü ortaya koymaktadır.[7]  Ülkemizde orta öğrenim düzeyinde öğrenciler arasında yapılan araştırmada, sigaraya başlama nedenleri çokluk sırasına göre sorunlar, dertler, sıkıntılar, arkadaşların etkisi, özenme, zevk için, büyüdüğü ispat etmek için, gösteriş için, arkadaş toplantılarının etkisi ile, merak ve nihayet baskıya tepki şeklinde tespit edilmiştir. Türkiye’de sigara içme tutkusu üzerinde yapılan araştırmalarda, alışkanlık öğrencilik dönemlerinde başlamakta ve %25’e kadar çıkmaktadır. Bu oran üniversite döneminde %40’a varabilmektedir.[8]

Liseyi yeni bitirip köyünden, kabasından veya küçük bir kentten büyük kentlere üniversite okumaya gelen öğrenciler ilk zamanlarda büyük uyum problemleri ile karşılaşmaktadırlar. Birçokları bu sorunlarının üstesinden gelebilmek veya yeni çevreye uyum sağlamada kendisini daha rahat hissedeceğini düşündüğü sigaraya alışmaktadırlar.[9]

Çivi ve Şahin (1991), Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi ve Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu öğrencilerinin sigara konusundaki Bilgi-Tutum ve Davranışlarını ölçtüğü araştırmada; sigaraya başlana nedenleri incelendiğinde %37.6’sı sıkıntıyı gidermek, %31’i arkadaş etkisi, %13.7’si merak sonucu, %76’sı sosyal ortama uymak, diğerleri zevk alma, toplum kurallarına karşı çıkma, aile büyüklerine özenti ve zorlu ekonomik nedenler tespit edilmiştir. Sigara içen ve içmeyenler de baba meslekleri ise şöyle sıralanmaktadır: Sigara içenlerde baba mesleği %30.5 memur, %25.6 emekli, % 25.6 serbest meslek, %11.0 çiftçi, %7.3 işçidir. Sigara içmeyenlerde aynı meslekler sıra ile, %35.4 memur, %21.0 emekli, %24.4 serbest meslek, %17.8 çiftçi ve işçidir. İki grup arasında baba meslekleri farklı değildir. Fakat sigara içme ile ailenin aylık geliri arasında doğrusal bir ilişki bulunmuştur.

Yine sigara içen 164 öğrenciden sigaraya başlama nedenleri %38.5 arkadaş etkisi, %27.0 merak, %19.2 sıkıntı gidermek olarak belirlenmiştir. Bu grupta sigaraya başlama yaş ortalaması 17.8’dir.[10]

Yazgan – İnanç, gençlerin sigara içme davranışlarını belirleyen sosyal ve psikolojik bazı psikolojik faktörler olduğunu belirterek, gencin ailesinin sosyo-ekonomik düzeyi, kişilik özellikleri, anne ve babanın sigara içmesi ve kitle iletişim araçları (medya) gibi faktörlerin bireylerin sigara içme eğilimini güçlendirdiğini; yine okul ortamı ile ilgili çok sayıda değişkenin gencin arkadaşlarının sigara içmeyle ilgili değer yargılarıyla karşı tutumlarının gençlerin sigaraya başlama veya sigara içmeyi sürdürmelerine doğrudan etki eden faktörler olduğunu belirtmektedir.[11]

 

[1]      Dağlı, Elif; Sigara Bağımlılığı ve Nedenleri, Sigara ve Sağlık, MEB Yay.: 2464, İstanbul, 1994, s.63

[2]      Dağlı, Elif; Sigara Bağımlılığı ve Nedenleri, Sigara ve Sağlık, MEB Yay.: 2464, İstanbul, 1994, s.63

[3]      Mangır, Mine; a.g.e., s. 16-17.

[4]      Dağlı, Elif; Sigara Bağımlılığı ve Nedenleri, Sigara ve Sağlık, MEB Yay.: 2464, İstanbul, 1994, s.63

[5]      Sigara İçmeyenler Derneği – Gençlik ve Uyuşturucu Madde Alışkanlığı, MEB Yay., Ank., 1987, s.142.

[6]      Mangır, Mine; a.g.e., s. 16-17, 8.

[7]      Mangır, Mine; a.g.e., s. 16-17, 8.

[8]      Kaya İ., Sefa; Sigara ve Sağlığımız, Bilim ve Teknik, Cilt: 24, sayı: 289, s. 42-45, Aralık 1991.

[9]      Barut, Yaşar; Üniversite Öğrencisinin Sigara, Alkol, İlaç Alma ve Uyuşturucu Madde Kull. Alışkanlığı, Araştırma Sağlık Dergisi, (1992, 64-1), s.11-16.

[10]    Çivi, Selma; Şahin, Kemal; Selçuk Üniv. Tıp Fak. Ve Sağlık Mes. Yüksekokulu Öğrencilerinin Sigara Konusundaki Bilgi, Tutum ve Davranışları, Aile ve Toplum Dergisi, s. 49-52, Mart 1991.

[11]    Yıldırım, İbrahim; Sigara, Alkol ve Kull. Üniv. Öğrencilerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Hacettepe Üniv. Eğitim Fak. Dergisi 13, s.147-155, 1997.

Yorumlar (0)
15
açık
Namaz Vakti 12 Aralık 2024
İmsak 06:41
Güneş 08:13
Öğle 13:03
İkindi 15:22
Akşam 17:43
Yatsı 19:09
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 14 38
2. Fenerbahçe 14 32
3. Samsunspor 15 29
4. Eyüpspor 15 26
5. Beşiktaş 14 25
6. Göztepe 14 24
7. Başakşehir 14 22
8. Konyaspor 15 19
9. Rizespor 14 19
10. Gaziantep FK 14 18
11. Sivasspor 15 18
12. Antalyaspor 14 18
13. Trabzonspor 14 16
14. Kasımpasa 14 16
15. Kayserispor 14 15
16. Alanyaspor 14 14
17. Bodrumspor 14 11
18. Hatayspor 14 8
19. A.Demirspor 14 2
Takımlar O P
1. Kocaelispor 15 32
2. Bandırmaspor 15 31
3. Erzurumspor 15 28
4. Karagümrük 15 27
5. Keçiörengücü 15 24
6. Ankaragücü 15 23
7. Ahlatçı Çorum FK 15 23
8. Ümraniye 15 22
9. Igdir FK 15 22
10. Pendikspor 15 22
11. Gençlerbirliği 15 22
12. Boluspor 15 21
13. Amed Sportif 15 21
14. İstanbulspor 15 20
15. Esenler Erokspor 15 18
16. Şanlıurfaspor 15 18
17. Manisa FK 15 17
18. Sakaryaspor 15 17
19. Adanaspor 15 8
20. Yeni Malatyaspor 15 -3
Takımlar O P
1. Liverpool 14 35
2. Chelsea 15 31
3. Arsenal 15 29
4. M.City 15 27
5. Nottingham Forest 15 25
6. Aston Villa 15 25
7. Brighton 15 24
8. Bournemouth 15 24
9. Brentford 15 23
10. Fulham 15 23
11. Tottenham 15 20
12. Newcastle 15 20
13. M. United 15 19
14. West Ham United 15 18
15. Everton 14 14
16. Leicester City 15 14
17. Crystal Palace 15 13
18. Ipswich Town 15 9
19. Wolves 15 9
20. Southampton 15 5
Takımlar O P
1. Barcelona 17 38
2. Real Madrid 16 36
3. Atletico Madrid 16 35
4. Athletic Bilbao 17 32
5. Villarreal 15 26
6. Real Sociedad 16 24
7. Osasuna 16 24
8. Mallorca 17 24
9. Girona 16 22
10. Celta Vigo 16 21
11. Real Betis 16 21
12. Rayo Vallecano 15 19
13. Sevilla 16 19
14. Las Palmas 16 18
15. Getafe 16 16
16. Deportivo Alaves 16 15
17. Leganes 16 15
18. Espanyol 15 13
19. Valencia 14 10
20. Real Valladolid 16 9
Günün Karikatürü Tümü