Alah’u Teâlâ, Kur’an-ı Kerim’de mealen: “Peygamber (A.S.), size ne verdiyse (ne emrettiyse) onu alın (itaat edip uygulayın) ve sizi neden nehyettiyse (men ‘ettiyse) ondan vazgeçin (sakının).” (1) buyurmaktadır.
Bazı kimseler, bu ayet-i kerimenin sadece fey’ taksimatıyla, yani savaşmadan elde edilen ganimet mallarının dağıtımıyla ilgili olduğunu söylemektedirler. Halbu ki bu söz yanlış bir düşünceden ibarettir. Zira bu iddiaya göre, aynı ayet-i kerimenin devamında ki
“ ٱللَّهَ وَٱتَّقُوا۟ ”
“Allah’ın haram ettiği şeylerden sakının’ in” Manası da: Sadece Fey’malının dağıtımına itirazdan sakının, olur. Oysa malum olduğu üzere, Allah’u Teâlâ’nın haram ettiği her şeyden sakınmamız gerekir.
Ayet-i Kerimelerin tefsiri ve hükmü, Hazreti Peygamber (A.S.)’ın hadis-i şerifleriyle, sahabe-i kiramın öğretileriyle ve tefsir usulünün kaide ve kurallarıyla belirlenir. Bu doğrultuda hareket eden müfessirler, bu ayet-i kerimenin, sadece fey’ mallarının dağıtımıyla alakalı olmadığını, bilakis Resulullah (A.S.)’ın tüm emir ve yasaklarını kapsadığını belirtmişlerdir. Zira şöyle bir usul kaidesi vardır :
العبرة لعموم اللفظ لا لخصوص السب
"İtibar ve hüküm, lafzın umumunadır, geneledir, sebebi nüzulün özeline değildir.” Dolayısıyla bu ayet-i kerimenin manasını ve hükmünü, sadece fey’ malının dağıtımıyla ve sebebi nüzulündeki şahıslarla sınırlandırmamak gerekir. Bunun aksini savunmak, Kur’an-ı Azimüşşan’ın evrenselliğini ve hükümlerinin sürekliliğini kabul etmemektir.
Ayrıca bu ayet-i kerimenin umuma şamil olduğuna dair Abdullah b. Mesud (R.A.)’ın şöyle bir kıssası vardır: Abdullah b. Mesud (R.A.) bir ara bazı kimselere lanet eder. Bunu duyan Ümmü Yakub adında bir hanım sahabi, Abdullah b. Mesud (R.A.)’ın yanına gelip, O’nun neye dayanarak lanet ettiğini sorar. Abdullah b. Mesud (R.A.)’da, Kur’an-ı Kerim’e dayanarak, Resulullah (A.S.)’ın lanet ettiklerine kendisinin de lanet ettiğini söyler. Hanım sahabi ise, Kur’an-ı Kerimi baştan sona kadar okuduğunu ve böyle bir şeye rastlamadığını söyler. Bunun üzerine allame sahabi Abdullah b. Mesud (R.A.), O’na şöyle cevap verir : “ Eğer sen Kur’an-ı (hakkıyla) okusaydın orada bulurdun. Allahu Teâlâ’nın:“
فَٱنتَهُوا۟ عَنْهُ نَهَىٰكُمْ وَمَآ فَخُذُوهُ ٱلرَّسُولُ ءَاتَىٰكُمُ وَمَا
”Peygamber (A.S.), size ne verdiyse (emrettiyse) onu alın (itaat edip uygulayın) ve sizi neden nehyettiyse (menettiyse) ondan vazgeçin (sakının).” Ayetini okumadın mı? Der. (2) Ve böylece bu yüce sahabi, bu ayet-i kerimenin hükmünün umumu (Resulullah (A.S.)’ın tüm emir ve yasaklarını) kapsadığını ortaya koyar.
Kaldı ki, tüm ayet-i kerimelerde olduğu gibi, bu ayet-i kerimede de bize yol gösteren en büyük önder ve rehber Hazeti Peygamber (A.S.)’ dır. İmam Ahmed b. Hanbel ve İmam Nesai’nin sahih rivayetlerine göre Abdullah b. Ömer ve Abdullah b. Abbas (Radiyallahu Anhuma) şöyle nakletmektedirler: Resulullah (A.S.) : Kurutulmuş kabakta, testi de, ziftlenmiş kaplarda ve ağaç fıçılarda meşrubat bekletmeyi yasak etti ve Resulullah (A.S.) şu ayeti kerimeyi okudu:
فَخُذُوهُ“ٱلرَّسُولُ ءَاتَىٰكُمُ وَمَا نَهَىٰكُمْ عَنْهُ فَٱنتَهُو وَمَآ ” “
"Peygamber (A.S. ) size ne verdiyse ( ne emrettiyse) onu alın ( itaat edip uygulayın ) ve sizi neden nehyettiyse (men’ettiyse) ondan vazgeçin (sakının).” (3)
Resulullah (A.S.),’ın bu hadis-i şeriflerindeki nehyiyle beraber bu ayet-i kerimeyi okuması, bu Ayet-i Kerime’nin umum ifade ettiğini (O’nun tüm emir ve yasaklarını kapsadığını), sadece fey’le alakalı olmadığını açıkça ortaya koymaktadır.
Ayrıca Resulullah (A.S.) şu hadis-i şerifler de bunu te’yid etmektedir:
“Size bir şey emrettiğimde gücünüzün yettiğince onu yapın, size bir şeyi yasak ettiğimde de onu terk edin.” (4)
“Size ne emrettimse onu yapınız, size neyi yasakladımsa ondan sakınınız.” (5)
Bize düşen; başkalarına değil, Resulullah (A.S.)’ın emir ve yasaklarına uymaktır. ALLAHU TEALA bizleri muvaffak eylesin, âmin ve sallallahu a’la seyyidina Muhammed’in ve a’la alihi ve sahbihi ecmain ve’l- hamdu lillehi Rabb’il-alemin.
--------------------------------------
(1) Haşir Suresi,7.Ayet-i Celile
(2) Buhari, Kitabu’t-Tefsir, 59. Sure, Müslim, Kitabu’l-libâsi ve’z-zineti
(3) Müsned, 3. Cild, H.No: 3300, Nesai, 5. Cild, Kitabu’l-eşribe
(4) Müslim, Hac, 3257 / 412
(5) İbnu Mace, Sünen, 1