c) Halka karşı tavrımız, güzel ahlakla geçinmek:
Halka karşı güzel ahlakın üç derecesi vardır:
1. Kötülük etmemek
2. Kötülük etmeyip iyilik etmek
3. Kötülük edene bile iyilik etmek
1. Kötülük etmemek
Hz. Peygamber Efendimiz (s.a.s.) şöyle buyurmuştur:
“(Gerçek) Müslüman, dilinden ve elinden müslümanların emin olduğu kişidir. (Asıl) muhâcir de Allah'ın yasakladıklarını terkedendir.”
(Buhârî, Îmân, 4, 5, Rikak, 26; Müslim, Îmân, 64-65; Ebû Dâvûd, Cihâd, 2; Tirmizî, Kıyâmet, 52, Îmân, 12; Nesâî, Îmân, 8, 9, 11.)
Ebû Mûsâ el-Eşarî (r.a.) şöyle diyor:
Ey Allah'ın Rasûlü! Hangi müslüman en üstündür? diye sordum.
“Dilinden ve elinden müslümanların emniyette olduğu kimse” cevabını verdi.
(Buhârî, Îmân, 4, 5, Rikak, 26; Müslim, Îmân, 64, 65; Ebû Dâvûd, Cihâd, 2; Tirmizî, Kıyâmet, 52, Îmân, 12; Nesâî, Îmân, 8, 9, 11.)
Dikkat edilirse gerçek müslüman ve en üstün müslüman tarif edilirken; önce dilinden sonra elinden emin olunan kişi diye tarif edilmiştir. Çünkü dilin zararı, elin zararından daha fazladır. Bu konu ile ilgili hadîs-i şerîfde şöyle gelmiştir:
“Âdemoğlunun günahlarının çoğu dilindedir.”
(Münâvî, Feydu’l-Kadîr Şerhu’l-Câmiı’s-Sağîr, II, 79. Hadîs-i şerîf, hasen hadistir.)
Dilin cirmi küçük, cürmü büyüktür. İşte bundan dolayı olsa gerektir ki Hz. Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurmuştur:
“Dilini tutan kurtuldu.”
(Tirmizî, Kıyâmet, 50, Dârimî, Rikak, 5.)
Bir bakıma dilini koruyan, dinini koruyan demektir. Dilini korumayan da cehennemi boylar. İşte bu konuda da Peygamberimiz Efendimiz (s.a.s.) şöyle buyurmuştur:
“İnsanları yüzüstü cehenneme sürükleyen, ancak dillerinin ürettikleridir!”
(Tirmizî, Îmân, 8; İbn Mâce, Fiten, 12.)
İnsan, daha çok dili ve eli ile zarar vermektedir. Bundan dolayı dil ve el zikredilmiştir.
Kişi, diliyle yalan söylüyor, hakaret ediyor, gıybet ediyor, kalp kırıyor, sû-i zanda bulunuyor, yoksa kişi, gözü ile, kulağı ile de hatta az da olsa ayağı ile de zarar vermektedir. İnsanlara bakılması yasak olan yerlerden bakılması yani gözetlenmesi de kişi haklarına saldırıdır. İnsanların mahrem konuşmalarını dinlemek de öylece yasaklanmıştır.