4. İçi dışından büyük olan
Hz. Ebubekir (r.a.), yerine halife olarak Hz. Ömer’i (r.a.) koymak istiyor, Hz. Ömer ile ilgili istişarelerde bulunuyor. Hz. Osman’a (r.a.):
“Ömer nasıldır?” diye soruyor. Hz. Osman:
“Ömer’in içi dışından büyüktür” diye cevap veriyor.
İçi dışından büyük olan adamların çevresinde büyük adamlar bulunur, o çevresindeki büyük adamlar da gerekli uyarılarda ve nasihatte bulunurlar, büyükler de nasihatlerden, tenkitlerden ve uyarılardan istifade ederler.
“Nasihatçisi olmayan ve nasihati sevmeyen kavimde hayır yoktur.”
Hz. Ömer (r.a.)
“Öğüt dinlemeyen, azar işitme isteklisidir.”
Şeyh Sadî-i Şirâzî
“Tenkitler ve fikirler büyük ruhlu insanları besler ve kuvvetlendirir, küçük insanları öfkelendirir.”
Napolyon
Büyük adam, hata etmeyen değil, hatası az olandır. Hata ettiği zaman hatasının farkına varır, hatasını terk eder. Hatası söylenince kabul eder, hatasını bırakır.
Hz. Peygamber Efendimiz şöyle buyurmuştur:
“Allah Teâlâ bir kula hayır murad ettiğinde onu dinde fakîh ve dünyada zahid kılar ve nefsinin ayıbını kendisine gösterir.” (Deylemi, 1/242; Beyhaki, Şuabu’l-Îmân, 7/347)
5. Büyükleri örnek alıp diğerlerine örnek olan
Örnekleri örnek alanlar, başkalarına örnek olabilirler.
Örnekler, her gün namazda okuduğumuz, kendilerine Allah’ın nimetler verdiği peygamberler, sıddıklar, şehidler ve sâlihlerdir.
Peygamberler, masum yani hatalardan korunmuş kimselerdir. İzlenmeye ve örnek alınmaya layık kılınmışlardır.
Korunmuşları ne kadar izlersek o oranda biz de hatadan korunmuş oluruz. Peygamberleri izledikleri müddetçe sıddıklar, şehidler ve sâlihler de izlenirler, örnek alınırlar.
Büyükleri olmayan toplumlar büyük insan yetiştiremezler.
6. Kendisini büyüklerle kıyaslayan
Kişi, kendisinin küçüklüğünü büyüklerle kıyaslayınca görebilir.
Küçüklerle kıyas etmek büyük hatadır.
Küçüklerle kıyas eden kendisini büyük zanneder. Büyükleri görür de kendi küçüklüğünü görürse, büyükleri izlemeye ve örnek almaya çalışır.
7. Sahîh ilim, sâlih amel, sâlim kalp ve üstün sıfatlara sahip olan
İlim, sahîh olunca iman da amel de sahîh olur.
Bilgisi yanlış olursa imanı da ameli de yanlış olur.
İslam’da ilk farz imandır, farzdan önce farz da ilimdir. İlim amelden öncedir gerek kalbin ameli olsun gerek bedenin ameli olsun...
“Bilgi, büyük adamı alçakgönüllü yapar, normal adamı şaşırtır, küçük adamı kibirlendirir.”
Molla Câmî
Sâlih amel, imana ve Sünnet’e uygun olan, ihlaslı olan amel demektir.
Sâlim kalp; küfür, şirk, bidat, ucub, kibir, riya, kin, hased, tehevvür, öfke gibi manevi hastalıklardan temiz olup batıl inancın yerine Ehl-i Sünnet Akâidini yerleştirmek; günahlardan tövbe edip sâlih amel işlemeye azmetmek; ihlâs, tevazu, merhamet, mahabbetullah, cömertlik, sabır, şükür, sevgi, saygı, adalet, af, hilim, rıfk, hayâ, şecaat, güler yüzlülük, doğruluk gibi özelliklerle ve güzelliklerle donanan kalptir.