c) Noksanını ve farklılıklarını fark eden lider
Lider, daima kendisini kendisinden büyük liderlerle kıyas etmelidir. Bu kıyasla ancak noksanını görebilir. Kişiye noksanını görmek gibi irfan olmaz denir.
Bir hadîs-i şerîfte şöyle buyrulmuştur:
“Allah, bir kula hayır murad ederse, dinin inceliklerini öğretir, (âhirete engel olan) dünyaya zahid/tenezzül etmez kılar, nefsinin ayıbını da kendisine gösterir.”
(Aclûnî, Keşfu’l-hafâ ve müzîlü’l-elbâs, I, 78; Beyhakî.)
Lider; tenkide, istişareye, uyarıya, nasihate açık olursa noksanını öğrenmesi ve görmesi kolaylaşır. Liderin noksanını görüp gidermesi ise onun yerine doğru ve isabetli özellik koyması içindir.
“Tenkitler ve fikirler büyük ruhlu insanları besler ve kuvvetlendirir, küçük insanları öfkelendirir.”
Napolyon
“Hiçbir şey insan için ölçüsüz tenkit veya aşırı övgü kadar zararlı olamaz.”
Goethe
“Bir kimsenin beni yüzüme karşı methetmeye hakkı olursa, yüzüme karşı beni tenkit etmeye de hakkı olması lazımdır.”
Bismarck
“Nasihat dinlemeyen, azar işitme isteklisidir.”
Şeyh Sadi-i Şirâzî
“Nasihati sevmeyen ve nasihatçisi olmayan kavimde/millette hayır yoktur.”
Hz. Ömer (r.a.)
Farklılıklarının fark edilmesi, uzmanların tespitleri ile olur. Bazen de zamanla ortaya çıkar. Kişinin tespit edilen veya ortaya çıkan kabiliyetini bilmesi, madeni işlercesine işlemek ve o kabiliyeti doğrultusunda hareket etmesi içindir. Zira insanlar madenler gibidir. O halde her bir insanı tanırken madeni bilinirse, o madene göre işlem yapılır ve değerlendirilir.
Bakır madeni yerinde değerlendirilirse bazen altından daha değerli iş görür. Böylesi durumlarda bakırın yaptığını altın yapamaz. Ancak bu durum, bakırın altından üstün olduğu manasına gelmez. Zira bakırın yaptığını altın yapamadığı gibi altının yaptığını da bakır yapamaz. Altın, altın yerinde; bakır da bakır yerinde kullanılırsa üstün olur.