d) Yakın ve uzak dostlarını ve düşmanlarını tanıyan
Dostu tanımak, dostluk etmek ve dostla birliktelik kurmak içindir.
Dostları tanımayan, dostlara düşmanlık edebilir; düşmanları tanımayan da düşmanlarına dostluk edebilir.
Yakın dostun dostluğu, uzak dostun dostluğundan daha önemli daha elverişlidir. Şu da bir gerçektir ki uzak dost, uzak da olsa dosttur.
Düşmanların yakını daha tehlikeli ve daha zararlıdır.
Dost zannedilen düşman ise en tehlikeli ve en zararlı olanıdır.
Ahmak kişi, dost zannettiği düşmanından tokat yemedikçe ayılmaz. Hiç olmazsa ikinci tokatta ayılma olmalıdır.
İdare işinde denemeden dostluk yapmak doğru değildir.
Denemek, büyük ve küçük menfaatler karşısındaki tutumlarda ortaya çıkar.
Küçük menfaatlerde, kişi çok muttakî görülebilir, aldanmamak gerekir.
Büyük menfaat karşısındaki imtihanı kazanan az olur.
“Kişinin namazı ve orucu sizi aldatıp size zarar vermesin. Onun küçük ve büyük menfaatler karşısındaki tutumuna bakınız.”
Hz. Ömer (r.a.)
“Dostunu yakın tut kendine! Ama düşmanını daha da yakın tut!”
Al Pacino
Dostu yakın tutmak istifade etmek içindir. Düşmanı yakın tutmak, onun şerrini ve onun yaptıklarını takip edip korunmak içindir. Yoksa düşmanların, yakınında görünmesi tehlikelidir. O tehlikeli insanları gören dostlar, o düşmanları bilmediklerinden dost zanneder de aldanırlar.
“İstediklerini vermediğiniz zaman, kızan ve küsen hakiki dost değildir.”
Ahmed bin Hanbel
“Senin dindarlığını artıran dost, her karşılaştığında eline bir altın bırakan dosttan daha hayırlıdır.”
Bilal b. Sa’d
“Dost, hem iyi görünen hem iyi olan insandır.”
Ebubekir Şiblî (rh.a.)
“Her akıllı adam, ancak kendisine benzeyenlerle dost olur.”
Firdevsî