Müslüman daima bilerek, sorarak ve deliline bakarak hareket etmelidir.
Allah Teâlâ, kâfirleri kınama sadedinde iki yerde şöyle buyurmuştur:
“İnsanlardan öyleleri vardır ki, hiçbir ilme dayanmadan, bir yol gösterici/rehber ve aydınlatıcı bir kitap da olmadan Allah hakkında mücadele edip durmaktadır.”
(Lokman sûresi 31/20; Hac sûresi 22/8)
Müslümana gereken, her konuyu ilme götürmek olmalıdır. İlim, ilmi ile amel eden örnek âlimde bulunur. Âlim ise, ilmin kaynağı değildir. Haramı helali, hakkı batılı, hayrı şerri, emri nehyi bilmede ilmin kaynağı, aydınlatıcı kitap yani vahiydir.
İtikâd, ibadet, ahlâk ve ahkâmla ilgili haramı-helali, hakkı-batılı tespitte müracaat vahiydir. Vahiyden hüküm çıkaracak kişi ise müctehid olan kişidir. Çünkü müctehid, hüküm koyucu değildir. Hüküm koyucu, aydınlatıcı iki kaynak; Kitap ve Sünnet’tir.
İlmî itaat konusunda olsun amelî itaat konusunda olsun müracaat Allah Teâlâ, Hz. Peygamber ve ulu’l-emre (âlimler ve âmirler)dir. Fakat hüküm koymada müracaat ancak Allah ve Peygamberdir.
Allah’a müracaat, Kur’ân-ı Kerîm’e müracaattır; Peygamber’e müracaat Sünnet’e (kavlî, fiilî ve takrîrî hadîs-i şerîflere) müracaattır. İşte bunun delili:
“Ey iman edenler! Allah’a itaat edin, Peygamber’e itaat edin ve sizden olan ulu’l-emre (müctehid âlimlere ve âmirlere) de. Herhangi bir konuda anlaşmazlığa düştüğünüz zaman, Allah’a ve âhiret gününe gerçekten inanıyorsanız, onu Allah’a ve Rasûl’e arz edin. Bu daha hayırlı ve netice bakımından daha güzeldir.”
(Nisâ sûresi 4/59)
Diğer konularda amel etmek isteyen için müracaat edilecek ilim ehlinde yani uzmanda üç şart aranır:
1) Müslüman olması,
2) Sahasında uzman olması,
3) O konuda İslâm’ın hükmünü bilmesidir.