1. İyi adam kimdir?
a) İyi adamın özellikleri
b) İyi adamın farklılıkları
c) İyi adam olmak için yapılması gerekenler
2. Kötü adam kimdir?
a) Kötü adamın özellikleri
b) Kötü adamın en belirgin farklılıkları
1. İyi adam kimdir?
Allah ve Rasûlü kime iyi adam diyorsa, o iyi adamdır, kime de kötü adam diyorsa işte o kimse de kötü adamdır.
Allah Teâlâ, iyileri sever ve sevdiklerine de iyi adam der, kötüleri sevmez ve sevmedikleri adamlara da kötü adam der.
Allah Teâlâ, Kur'ân-ı Kerîm’de sevdiği ve sevmediği kimseleri açıklamıştır. İşte bundan dolayı sevdiği ve sevmediği kimseleri tanımak gerekir.
İyi adamları tanımak, izlemek, onlardan istifade etmek ve feyiz almak onlar gibi olmaya gayret etmek içindir.
Kötü adamları tanımak da onlar gibi olmamaya dikkat etmek ve onlardan korunmak; eğer ehil isek onlara karşı emr-i bilmaruf ve nehy-i anilmünker yapmak içindir.
Şunu da bilmek önemlidir: İyi adam demek, hiç hatası olmayan değil belki hatası az olan; kötü adam da hiç iyi tarafı olmayan kimse demek değildir.
İyi adam, iyi tarafı kötü tarafına galip olan; kötü adam da kötü tarafı iyi tarafına galip olan kimsedir.
a) İyi adamın özellikleri
İyi adam; hedefi üstün, niyeti hâlis, ilmi sahih, ameli sâlih, kalb-i selim, zevk-i selim ve akl-ı selim sahibi, yolu müstakîm, mutlak lideri masum, çevresinde iyi olma azminde olan kimselerin bulunduğu kimsedir.
İyilerin hedefi, dünyayı ve âhireti bize hizmetçi kılan, kalpleri ve bedenleri terbiye için ilâhî programlarla peygamber gönderen Allah Teâlâ ve Allah’ın rızasıdır.
İyilerin niyeti, kalpte ihlâsa zıt olan düşüncelerin ve dünya sevgisi gibi başka gayelerin olmaması ve kalpte sırf Allah Teâlâ’nın rızasının bulunmasıdır.
Kalpteki ihlâs düşüncesi de yaptığını sırf Allah Teâlâ emrettiği için yapmak, terk ettiğini de sırf Allah Teâlâ yasakladığı için terk etmek düşüncesinin olmasıdır.
İyilerin ilminin sahih olması, itikâdî konuların usulü olan Usûliddîni ve amelî konuları anlamanın usulü olan Usûl-i Fıkhı iyi kavraması, lâzım olan ilimle ilgili helalleri ve haramları, ideal olan Kitap ve Sünnet’ten delilleriyle bilmesi, kabul ettiğini delil ile kabul etmesi, reddettiğini de delil ile reddetmesi, lehinde ve aleyhinde olanı doğru kaynaktan, doğruca ve doyurucu bilmesidir.
İyilerin amellerinin sâlih olması, kalbinde, yaptığını Allah için yapmak, terk ettiğini Allah için terk etmek manasına olan ihlâs bulunması, amelinde Hz. Peygamber (s.a.s.)’i izleyip örnek almak manasına sünnet bulunmasıdır.
Sâlih, uygun olan yani imana uygun olan amel demektir. İman neye farz diyorsa onu farz kabul edip yerine getirmek, neye haram diyorsa o haramı terk etmek demektir. Nefse uygun olan değil Allah’ın rızasına uygun olan, Kur’ân-ı Kerîm ve Hadîs-i Şerîfler doğrultusunda olan amel demektir.
İyilerin kalb-i selim, zevk-i selim ve akl-ı selim sahibi olmaları:
Kalb-i selîm, Allah Teâlâ’nın rızasına aykırı anlayışlardan, günah kirlerinden, çirkin ahlâktan; riya, ucub, kin, haset, kibir, tehevvür, öfke gibi manevî hastalıklardan temiz olan kalptir.
Zevk-i selîm, nefisleri mutmainneye ulaşmış, beş duyunun yaptıklarında güzel sanat eseri görülen kimse olmalarıdır.
Akl-ı selîm, bilgileri doğru ve isabetli olduğu için salim düşünmeleridir.
İyilerin yollarının müstakîm olması, ifrat ve tefritten uzak, ilim ve irfanın gerektirdiği ve en büyük müstakim olan peygamberlerin yollarını izlemeleridir.
İyilerin mutlak lideri, masum peygamberler; mukayyed lideri ise mutlak lider olan peygamberleri izledikleri müddetçe lider sayılan sıddıklar, şehidler ve salihlerdir.
İyilerin çevresini, iyi olma azminde olan kimseler oluşturur.
“Tatlı dilli olanların dostları her gün biraz daha artar.”
Hz. Ali (r.a.)
“Tatlı suyun başı kalabalık olur.”
Mevlâna