Allah Teâlâ, Kur’ân-ı Kerîm’de şöyle buyurmuştur:
“Öğüt ver; muhakkak öğüt mü’minlere fayda verir.”
(Zâriyât sûresi, 51/55)
Rasûlullah Efendimiz (s.a.s.) de şöyle buyurmuştur:
“Müslümanın Müslüman üzerindeki hakkı altıdır: Karşılaştığın zaman selâm ver, seni davet ederse git, senden nasihat isterse nasihat et, hapşırıp Allah’a hamdederse yerhamükellâh de, hastalanınca onu ziyaret et, öldüğü zaman cenazesinin ardından git!”
(Müslim, Selâm, 5.)
Mü’min kişi, âlim bile olsa, nasihat ederken kendisini öne çıkarmamalıdır. Ya bir âyet-i kerîme ya bir hadîs-i şerîf; ya da bir âlimin muhatabın ruhuna uygun tespiti yahut icma olmuş bir hükme davet olmalıdır.
Nasihat ederken kendi nefsini muhatap almalı, karşıdakine de duyurmalıdır.
Bir nasihat örneği:
Adamın biri, Hasen-i Basrî’ye (rh.a.): “Bana nasihat ediniz!” demiş. O da şöyle demiş:
“Kardeşim, her nerede olursan ol, Allah’ın emrini aziz ve şerefli bil ki, Allah da seni aziz ve şerefli kılsın.”
Yine adamın biri, Hasen-i Basrî’ye (rh.a.) gelip: “Bana nasihatte bulununuz!” demiş. O da şunları söylemiştir:
“Sakın günah işleme. Aksi halde kendini ateşe atmış olursun. Hâlbuki sen bir kimsenin pireyi ateşe attığını görsen, iyi karşılamazsın. O halde, her gün kendini defalarca ateşe atmayı nasıl iyi karşılarsın.”
Özellikle idareci olanlara, şu nasihatleri tavsiye ederiz:
Bir Ömer b. Abdülaziz halife olunca Sâlim bin Abdullah, Reca bin Hayve ve Muhammed bin Kaba, “Ben, bu işe düştüm. Kurtuluş çarem nedir” diye sorduğu zaman onlar;
“Yarın kıyamet gününde azaptan kurtulmak istiyorsan, Müslümanlardan yaşlılarını baban yerine koy, gençlerini kardeş kabul eyle, çocukları kendi çocukların gibi düşün! Kadınları ise kız kardeşin ve annen gibi kabul eyle. Onlara; annene, babana, kardeşine ve çocuklarına yaptığın gibi muamele eyle” diye nasihatte bulunmuşlardır.
Harun Reşid, halife olunca Fudayl b. Iyaz’dan (rh.a.) nasihat istemiş, o da şu nasihatleri yapmış:
“İslam ülkesi, senin evin gibi, insanları ev halkın gibidir. Babalarına, kardeşlerine ve çocuklarına iyilikle muamele eyle. Korkarım şu güzel yüzün ateşle yanar ve çirkinleşir. Güzel yüzlerden niceleri Cehennemde çirkinleşir ve emîrlerden/idarecilerden niceleri orada esir olur.”
Harun Reşid; “Biraz daha söyle” diyerek hüngür hüngür ağladı. Fudayl bin Iyâz hazretleri şu nasihatlerde bulunmuştur:
“Allah Teâlâ’dan kork ve Ona ne cevap vereceğini düşün. Cevaplarını şimdiden hazırla! Çünkü Kıyamet günü, Allah Teâlâ sana Müslümanların hepsinden tek tek soracaktır. Hepsi için adalet isteyecektir. Eğer bir gece bir ihtiyar kadın, evinde bir şey yemeden yatarsa, yarın senin eteğine yapışır ve sana hasım/düşman olur.”
Allah Teâlâ, hepimizin nasihate muhtaç olduğumuzun idrakinde olmayı, nasihat isteyip nasihati kabul edip amel etmeye, kardeşliğin gereği nasihat gerekli olanlara da kendimizi öne çıkarmadan muhataba uygun nasihat etmeye bizi muvaffak kıla.