ZAMAN
Zaman, kendisiyle ebediyet kazanılan, kıyamet gününde ilk hesaba çekileceğimiz dörtten şeyden birisi ömür denilen değerdir.
Zamanı değerlendirmek hem bu dünyayı hem öbür dünyayı kazanmak demektir. Zaman ömür demektir. Ömür sermayedir. Akıllı kişi hem sermayeyi iyi korur hem de sermayenin maksadı olan kârı elde etmeye özen gösterir.
Allah Teâlâ, Asr sûresinde zamana yemin etmiştir:
“Asra (zamana) yemin olsun ki bütün insanoğlu gerçekten ziyandadır! Ancak iman eden, sâlih (imana uygun ve ihlaslı) ameller işleyen, birbirlerine hakkı tavsiye eden ve sabrı tavsiye edenler müstesnâdır.”
(Asr sûresi 103/1-3.)
Hz. Peygamber (s.a.s.) bu konuda şöyle buyurmuştur:
“İki nimet vardır ki; insanların çoğu bu iki (nimeti kullanmak)ta aldanmıştır: Sıhhat ve boş vakit.”
(Buhârî, Rikâk, 1; Tirmizî, Zühd, 1; İbn Mâce, Zühd, 15.)
“Hiçbir kul, kıyamet gününde, ömrünü nerede tükettiğinden, ilmiyle ne gibi işler yaptığından, malını nereden kazanıp nerede harcadığından, vücudunu nerede yıprattığından sorulmadıkça iki ayağı bulunduğu yerden kıpırdayamaz.”
(Tirmizî, Kıyâmet, 1.)
“Allah, altmış yıl ömür verdiği kişinin mazeret gösterme imkânını ortadan kaldırmıştır.”
(Buhârî, Rikâk, 5.)
“Hiçbiriniz ölmeyi istemesin. Zira ölmeyi isteyen kimse eğer iyi biriyse, belki daha çok hayır ve iyilik yapar. Şayet kötü biriyse, olabilir ki, tövbe edip Allah’ın rızâsını kazanmaya çalışır.”
(Buhârî, Temennî, 6; Müslim, Zikir, 10; Nesâî, Cenâiz, 1; İbni Mâce, Zühd, 31.)
“Hiçbiriniz ölmeyi istemesin. Ölüm kendiliğinden gelmeden önce de öleyim diye dua etmesin. İnsan ölünce hiçbir iyilik yapamaz. Mü’minin hayatta kalması iyiliklerini çoğaltır.”
(Müslim, Zikir, 13; Nesâî, Cenâiz, 1.)
Zamanı değerlendirmek nasıl olmalıdır?
1. Zamanın kıymetini bilip bugünü yarına bırakmamak ve zamanı plânlamak
“İki günü birbirine eşit olan zarardadır.”
(Deylemî, Aclûnî, Keşfu’l-hafâ ve Müzîlü’-l-elbâs, II, 233; Şeybânî, İbn Ömer, Temyîzü’t-Tayyib mine’l-Hadîs, s.162.)
Bugün yapmamız gerekenler dünden daha kaliteli, ibadet ve tâatlerde daha ihlaslı isek zararda değiliz, bugün bize lazım olan bilgilere ilave etmiş isek zararda değiliz demektir.
“Vakit, hayattır.”
Hasane’l-Bennâ (rh.a.)
“Halk-ı gâfil kemâl-i keselinden bir laf eder, yarın olsa da bir işlesem. Bilmez ki bugün dünkü günün yarınıdır. Bugün ne işlemiştir ki yarın ne işleye!”
Muhammed Pârisa Hz.leri
“Dün, iptal edilmiş bir çektir. Yarın, emre yazılı bir senettir. Bugün ise peşin paradır. Bugünden yararlanınız.”
Kay Lydas
“Dünden öğren, bugünü yaşa, yarına umut et!
Emerson
“Önemli olan, başkasından üstün olmak değil, dünden üstün olmaktır.”
Çin Atasözü
2. Öğretim ve eğitime imkân ve vakit ayırmak
Kişinin meşguliyeti ve öğreneceği konular mes’ûliyetine göre olmalıdır. Kişinin kendisini doğrudan ilgilendirmeyenle meşgul olması en azından kendisini doğrudan ilgilendiren şeylere engel olur.
“Bir ülkenin geleceği, o ülke insanlarının göreceği eğitime bağlıdır.”
Albert Einstein
“Eğitim, kafayı geliştirmek demektir. Belleği doldurmak değil.”
Mark Twain
“İşleriniz iyi gidiyorsa, eğitim bütçenizi iki katına çıkarın; işleriniz kötü gidiyorsa, dört katına.”
Peter Senge
3. Sağlığa vakit ayırmak
Sağlığımızı koruyup korumadığımızdan, onu hangi yolda kullandığımızdan, sıhhat ve vücut emânetine ihânet edip etmediğimizden sorguya çekileceğiz. Her şeye yapılan yatırımın faydası zamanla alınır ama sağlığa yapılan yatırımın faydası hemen görülür.
“Allah, sıhhatte ve âfiyette olmanı sever.”
(Tirmizî, Zühd, 59.)
“Allah’a kuvvetli mü’min, zayıf mü’minden daha hayırlı ve daha sevimlidir. Her birinde de hayır vardır. Sen sana faydalı olana karşı azimli ol, Allah’tan da yardım iste!”
(Müslim, Kader, 34; İbn Mâce, Zühd, 14.)
“Her kim âilesi emniyette ve vücudu sıhhatli olarak sabahlarsa, yanında günlük yiyeceği de bulunursa, sanki bütün dünya ona verilmiştir.”
(Tirmizî, Zühd, 34; İbn Mâce, Zühd, 9.)
4. Kıymetli işler yapmak ve bunun heyecanını da duymak
“Bize değer kazandıran şeyler, yaptığımız işlerdir.”
G. Bangraft
“Bir metre iş yapmayı, bir kilometre söz vermeye değişmem.”
James Howell
“Hiçbir büyük iş, heyecansız başarılamaz.”
Emerson
“Mesuliyet, itimadı; itimat, heyecanı doğurur. Heyecan ise dünyayı fetheder.”
Emerson
5. Gündüz murakabe, akşam muhasebe etmek
Denetlendiğini bilen kendisini denetler, hesaba çekileceğini bilen elbette kendisini her gün hesaba çeker. Hesaba çektiği zaman, başarınca başarıyı “bu, Allah’ın bana lütfudur” diyerek Allah’a nispet etmeli, başaramayınca da nefsi affetmeyip cezalandırmalıdır.