a) Gafletten uzak olarak kılanların namazı
b) Kimin huzurunda bulunduğunu idrak ederek kılanların namazı
c) Zâhir ve bâtın kirlerden kalbini temiz tutmaya çalışanların namazı
d) Namazın dışında da namazın ruhu içinde yaşayanların namazı
e) Hayata veda eden kimsenin namazı gibi namaz kılanların namazıdır.
a) Gafletten uzak olarak kılanların namazı
Gaflet neden meydana gelir?
Gaflet, cehaletten ve günahlardan meydana gelir.
1. Cehaletin verdiği gafletten kurtulmanın çaresi, muttakî âlimden ders almak ve onun gözetiminde ilimden; edebi un, ilmi tuz yapan âlimin ilminden ve kitaplarından istifade etmektir.
2. Günahların verdiği gafletten kurtulmanın çaresi, nasûh bir tövbe etmek, günah ehlinden ve günah ortamından uzak durarak sevap ehliyle birlikteliğe ve sevap ortamında bulunmaya çalışmaktır.
b) Kimin huzurunda bulunduğunu idrak ederek kılanın namazı
Kişi, namaz öncesi kalben ne ile beraberse namaz anında da onunla beraber olduğundan, namaz öncesinde namaza ruhen hazır olmak gerekir.
c) Zâhir ve bâtın kirlerden kalbini temiz tutmaya çalışanların namazı
1. Zâhirî temizlik, dikkatli, besmeleli, zikirli ve huzurla alınan abdest olmasına; tenin, elbise ve yerin temiz olmasına dikkat etmektir.
2. Bâtınî kirlerden temizlenmek, hemen istiğfar sonra da fiilî tövbeye ermekledir.
Bâtınî kir iki kısımdır:
1) Kalpte oluşan günah kirleri,
2) Kalpte riya, ucub, kibir, hased, kin, cimrilik, öfke, tehevvür ve acelecilik gibi ahlâk-ı zemîmeden meydana gelen kirler.
Bu maddî ve manevî kirler bir açıklıktır ki o açıklıktan şeytan hırsızı girmekte ve vesvese vermektedir.
Hepimiz namazımızı ölçmek için namazımızda Allah’ın mı payı çok, şeytanın mı payı çok diye bakmalıyız.
Hz. Peygamber (s.a.s.) şöyle uyurmuştur:
“Her kim benim şu abdestim gibi abdest alır da kalkar ve aklından bir şey geçirmeyerek iki rekât namaz kılarsa, geçmiş günahları affolunur.”
(Müslim, Tahâret, 3-4; Buhârî, Vudû, 29, Savm, 27.)
“Herhangi bir kimse abdest alır, abdestini güzel yapar, kalbi ve yüzü ile o iki rekât namaza dönerek iki rekât namaz kılarsa cennet ona vacib olur (cennete hak kazanır).”
(Ebû Dâvûd, Salât, 162.)
d) Namazın dışında da namazın ruhu içinde yaşayanların namazı
Kur’ân-ı Kerîm’in fihristesi olan Fâtiha sûresinin her rekâtta okunma hikmetini kavramaya çalışmak.
Namazla özellikle Fatiha ile hayat arasında uyum olmalıdır. Amelin, sâlih olması için imanla uyum içinde olması lazım geldiği gibi. Çünkü sâlih amelin bir manası da imana uygun ameldir.
Namaz dışında, Allah Teâlâ’nın kendilerine nimetler verdiği peygamberler, sıddıklar, şehidler ve sâlihleri izlemek, gazaba müstahak olanlara özellikle Yahudilere ve sapıklara özellikle Hristiyanlara itikaden ve ahlaken benzememeye dikkat etmek gerekir.
Salih amele dikkat etmek. Sâlih amelin yarısı yasakları terk, diğer yarısı emirleri uygulamaktır.
Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur:
“Eğer yasaklandığınız büyük günahlardan kaçınırsanız, sizin küçük günahlarınızı örteriz ve sizi şerefli bir yere sokarız.”
(Nisâ sûresi, 4/31)
Gündüz günahlardan uzak olanı nasıl ki Allah gece huzuruna diktiği gibi, namazlarda da O’nun huzurunda olma şerefine nail kılar.
e) Hayata veda eden kimsenin namazı gibi namaz kılanın namazı
Hayata veda edeceği belli olan, insan haklarına dikkat eder, helalleşir, dünya için kavga etmez, kavgaları keser, noksan amellerinin telafisine çalışır; namazı da çok farklı olur, dünyasını değil, âhiretini, âhiretteki hesabını düşünür.
