A. İLİM, B. AMEL, C. ZİKİR, D. FİKİR
D. FİKİR
Buradaki fikirden maksat, fikretmek, tefekkür demek yani düşünmektir.
Tefekkür eden, insanın aklıdır. Akıl çalışırsa akıldır. Aklın çalışması, aklın kabiliyetine ve doğru bilgi elde edip sorumluluğun gereği olarak aklın çalıştırılmasına yani düşündürmeye bağlıdır.
Evet, düşünmenin malzemesi bilgidir. Fakat her bilen düşünmüyor ama düşünenler de bilenlerdir.
Düşünmeye sevk eden, irfandır ve marifettir. Hakkı-batılı, hayrı-şerri, iyiyi-kötüyü bilmek ilimdir. Hakkı alıp batılı reddetmek, hayrı alıp şerri reddetmek, iyiyi alıp kötüyü reddetmek irfandır marifettir. Elbette ilim olmadan irfan olmaz, irfan olmadan da ilmin manası olmaz. İşte bundan dolayı ilimsiz irfan muhal, irfansız ilim de vebaldir denmiştir. İşte marifet sahibi, dertlidir, sorumluluk sahibidir; sorumluluğunu, her işin başını-sonunu, görevini düşünür. İlim ve irfan sahibi kişi, yanlışa düşmeden, zarar etmeden, sorguya çekilmeden ve ölmeden önce yani her gün düşünür.
Düşünmeye, sorumluluk ve hesaba çekilme inancı sevk eder.
Kişi bilgi sahibi olunca fikreder yani düşünür, düşününce fikir sahibi olur. Bilgi birliği olunca fikir birliği de hâsıl olur. Fikir birliği olunca hareket birliği de olur.
“Fikri fikrinize uymayan insanla fazla meşgul olmayınız. Fikirdeki ayrılık kolay zail olmaz.”
(Hz. Ali r.a.)
Neyi düşüneceğiz?
Yaratılışımızı, yaratanımızı, konumumuzu, yaratılış gayemizi, sorumluluğumuzu ve sonumuzu düşüneceğiz.
a) Yaratılışımızı düşünmek, yaratanımızın varlığını düşünmeye götürür. Elbette yaratanımızın zatını değil sıfatlarını, emirlerini-yasaklarını, rızasını-azabını, cennetini-cehennemini düşünmektir.
b) Yaratanımızı düşününce, yaratanımızın gözüyle bakınca yani Kur’ân-ı Kerîm’le bakınca konumumuzu görürüz. Konumumuz, her şeyin bize göre dizayn edildiği, bize hizmet ettiği gerçeğidir.
c) Konumumuzu düşünmek, yaratılış gayemizi görmeye götürür ki o da Allah’a takarrub yani manen Allah’a yaklaşmaktır. Allah’a manen yaklaşmak, ancak Allah’a kulluk etmekle ve en yüce kul olan Peygamber Efendimiz gibi kulluk etmekle mümkün olur.
ç)Sorumluluğumuzu düşünmek, ilk önce sorumlu olduğumuz Allah’a karşı, üzerimizde hakkı olan Peygamberimize, âlimlerimize, anne-babamıza, kardeşlerimize, komşumuza ve diğer insanlara karşı görevlerimizi yerine getirme gerekliliğini idrak etmeye, o idrak de gereğini yerine getirmeye sevk eder.
d) Sonumuzu düşünmek, imanla ölme derdine düşmeye götürür. Çünkü Rasûlullah Efendimiz (s.a.s.): “Ameller, ancak sonuncularıyla değerlendirilir” buyurmuştur.
(Buhârî, Kader, 4, Rikâk, 33; Tirmizî, Kader, 4; Ahmed b. Hanbel, Müsned, V, 335.)
İmanla ölmeyi düşünmek, imanın gereğini yerine getirmeyi gerektirir. İmanın gereği, ölünceye kadar Allah’a isyandan sakınmaya, Allah’a itaate gayret etmektir. Hem Allah Teâlâ, “Ey iman edenler! Allah’a karşı gereği gibi takvalı olun, ancak Müslüman olduğunuz halde ölünüz!” buyurmuştur.
(Âl-i Imrân sûresi 3/102)
Sonsuzu kazanmak için sonu kazanmak yani iman üzere ölmek gerekir. İman üzere ölebilmek için iman üzere yaşamak gerekir. İman hava gibi daima lazımdır. Amel, niyetimizde daimilik ama fiiliyatta gıda gibi bazen lazımdır.
Özetle, imanı koruyup kemale erdirmek ve iman üzere ölebilmek için önce kalb-i selîm ve akl-ı selîm sonra da vahye dayalı doğru, faydalı ve isabetli ilim lazımdır.
İlim, iman etmeyi gerektirir. İlim, terk edilmesi gerekenleri terk etmeyi, yapılması gerenleri yapmayı ifade eden ihlaslı ve Sünnete uygun amel etmeyi gerektirir.
İlim, Allah’ı tanımayı, Allah’ı her halde ve her zaman zikretmeyi gerektirir. Yine ilim, insanı yaratanı, insana her şeyi veren Allah’ın rızasını fikretmeyi yani düşünmeyi gerektirir. İlim, salih amel, zikir ve fikir, imanı korumaya ve kemale erdirmeye sebep olur. Devam eden iman ve kemale erdiren iman, iman üzere ölmeyi sağlar. İman üzere ölmek, hesabın kolay olmasını, af ve mağfireti, ilahî lütuf ile cenneti kazandırır.